کودتای 28 مرداد 1332 در چند نگاه
اشاره
کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ یکی از مهمترین سرفصل‌های سیاسی در عصر پهلوی دوم است. این کودتا که با طراحی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس صورت گرفت، حکومت محمدرضا پهلوی را به مراتب بیشتر از گذشته به بیگانگان وابسته کرد. پس از این کودتا بود که ساواک توسط سازمان اطلاعاتی آمریکا «سیا» در ایران شکل گرفت، حکومت پهلوی در پیمان‌های امنیتی و نظامی حافظ منافع غرب عضو شد و به تدریج به ژاندارمی برای حفاظت از منافع غرب در منطقه تبدیل گردید.
«پرونده» حاضر کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و تبعات آن را مورد بررسی و تحلیل قرار داد است
این مقاله در صفحات 39 تا 64 فصلنامه Middle Eastern Studies ، سال 39،شماره 3،جولای 2003،به چاپ رسیده است. ایـن فصلنامه که از سـال 1964 بـه طور منظم در لندن به چاپ می‌رسد،به موضاعات سیاسی،روابط بین الملل و اقتصاد سیاسی می‌پردازد.
در کودتای 28 مرداد 1332 که با هدف دستیابی دوباره به منافع نفتی ایران رخ داد عوامل متعددی زمینه‌ساز بودند، اما در این میان نظر سفارت انگلیس در تهران بسیار تأثیرگذار بود. سفارت معتقد بود که برای این هدف باید از ابزار هدایت افکار عمومی استفاده کرد در تاریخ معاصر ایران، کودتای 28 مرداد 1332 را می‌توان تعبیر حکیم ابوالقاسم فردوسی دانست که «یکی داستان است پر آب چشم»؛ داستانی واقعی و تراژیک که با...
تاکنون نـقش جرج کندی یانگ1در کودتای 28 مرداد 1332 و پیوندهای او با حکومت محمد رضا پهلوی در سالهای پس از کـودتا مورد توجه مورخین ایـرانی قـرار نگرفته است.جرج کندی یانگ(1911-1990)از چهره‌های سرشناس سیاسی و اطلاعاتی تاریخ معاصر بریتانیاست که به دلیل جایگاه برجسته‌اش در حوادث معروف به"توطئه دولت ویلسون"2 و نقش او در ایجاد شبکه‌های سرّی پیمان ناتو در دوران...
(ادامه قسمت نخست) یانگ،محاصره اقتصادی شوروی و نفت شمال ایران و اینک زندگینامه واقعی جرج کندی یانگ بر اساس اطلاعاتی کـه در دسـترس است: شـخصیت جرج کندی یانگ را آمیزه‌ای از خلق‌وخوی اسکاتلندی و خشونت ذاتی توصیف کرده‌اند که در زیر توانمندی‌های روشنفکری او مستور بود.یـانگ پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی(1936)به عنوان خبرنگار با روزنامه گلاسکو هرالد بـه...
: آقای محمدحسن سالمی نوه دختری آیت الله کاشانی پس از انتشار نخستین شماره فصلنامه مطالعات تاریخی ، در واکنش به یاداشت های روزانه دکتر حسین فاطمی که در آخرین روزهای پیش از دستگری اش در سال 1332 نوشته بود، نامه ای برای سردبیر فصلنامه ارسال کرد که در اینجا بدلیل اهمیت محتوای این نامه در اینجا بازنشر می گردد . بدور از هرگونه داوری درباره نکاتی که در این نامه مطرح گردیده است توجه شما را به نگاه...
سند مربوط به گزارش نشست اعضای سفارت انگلیس و مقام های آمریکایی برای هماهنگی کودتای 28 مرداد 1332 است . تاریخ سند به تاریخ سوم دسامبر 1952 است که برابر با 12 آذر ماه 1331 می شود. یعنی حدود هشت ماه قبل از وقوع کودتا علیه دولت قانونی مصدق درایران. جالب آنکه در این سند افراد شرکت کننده روی سه سناریو احتمالی برای آینده دولت مصدق بحث کردند: 1- مصدق در قدرت باقی می ماند و در مسیر [حزب] توده گام می...
: در روزهای اخیر تماس‌های متعدد داشتم از سوی خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها برای مصاحبه درباره اسناد جدید وزارت خارجه آمریکا که پنج‌شنبه، ۲۵ خرداد ۱۳۹۶/ ۱۵ ژوئن ۲۰۱۷، منتشر شد. از پاسخگویی امتناع کردم. در طول بیست سال اخیر ده‌ها مصاحبه و سخنرانی و مقاله و یک مجلد کتاب درباره کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ منتشر کرده‌ام. از نظر من، اینگونه بحث‌های تاریخی باید محققانه انجام شود نه...
اسناد وزارت خارجه آمریکا که روز سه شنبه 17 مرداد 1396 از حالت محرمانه خارج شدند. این اسناد نقش لندن را در کودتا علیه دولت مصدق در ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ نشان می دهد. این اسناد که از حالت محرمانه خارج شده‌اند، جزئیات جدیدی از نقش لندن را در کودتا علیه دولت مصدق در 28 مرداد سال 1332 ارائه می کند. این اسناد توسط موسسه غیرانتفاعی «آرشیو امنیت ملی امریکا» منتشر شد. دو پژوهشگر این...
روز 14 فروردین 1371 بخش‌هایی از اسناد محرمانه وزارت امور خارجه آمریکا درباره دخالت این کشور در کودتای 28 مرداد 1332 منتشر شد. با وجود گذشت بیش از شصت سال از کودتای آمریکایی – انگلیسی 28 مرداد 1332، مسئولان امریکایی هنوز در باره انتشار دقیق اسنادی که نقش سازمان سیا و اینتلیجنس سرویس انگلیس را در سازمان دهی و هدایت این کودتای ضد ملی روشن می کند، ملاحظات سیاسی – امنیتی خود را دارند. به همین دلیل هر از...
در این مجموعه آمار و مشخصات متهمین وقایع 25 تا 28 مرداد 1332 اعم از وزیران، افسران، وکلا و افراد متفرقه و همچنین کسانی که حکم تعقیب برایشان صادر شده به صورت مجزا آورده شده است.این آمار را دولت کودتایی زاهدی منتشر کرده و طبعاً متهمان، مربوط به دولت ساقط شده مصدق هستند.* * *وزراءردیف ـ درجه ـ هویت (نام ـ شهرت) ـ بموجب چه دستوری بازداشت است ـ تاریخ صدور قرار بازپرس ـ نوع قرار ـ محل بازداشت ـ ملاحظات1ـ دکتر ـ...
در این مجموعه آمار و مشخصات متهمین وقایع 25 تا 28 مرداد 1332 اعم از وزیران، افسران، وکلا و افراد متفرقه و همچنین کسانی که حکم تعقیب برایشان صادر شده به صورت مجزا آورده شده است.این آمار را دولت کودتایی زاهدی منتشر کرده و طبعاً متهمان، مربوط به دولت ساقط شده مصدق هستند.افرادترتیب ـ درجه ـ هویت (نام ـ شهرت) ـ به موجب چه دستوری بازداشت است ـ تاریخ صدور قرار بازپرس ـ نوع قرار ـ محل بازداشت1ـ گروهبان 2ـ صادق ـ...
در این مجموعه آمار و مشخصات متهمین وقایع 25 تا 28 مرداد 1332 اعم از وزیران، افسران، وکلا و افراد متفرقه و همچنین کسانی که حکم تعقیب برایشان صادر شده به صورت مجزا آورده شده است.این آمار را دولت کودتایی زاهدی منتشر کرده و طبعاً متهمان، مربوط به دولت ساقط شده مصدق هستند.کسانیکه مرخص شده‌اند یا از آمار کسر شده‌اندترتیب ـ درجه ـ نام ، شهرت ـ تاریخ ترخیص ـ به موجب چه دستوری مرخص شده و از آمار کسر شده‌اند1ـ...
در این مجموعه آمار و مشخصات متهمین وقایع 25 تا 28 مرداد 1332 اعم از وزیران، افسران، وکلا و افراد متفرقه و همچنین کسانی که حکم تعقیب برایشان صادر شده به صورت مجزا آورده شده است.این آمار را دولت کودتایی زاهدی منتشر کرده و طبعاً متهمان، مربوط به دولت ساقط شده مصدق هستند.کیفرخواستردیف ـ مشخصات ـ تاریخ صدور کیفرخواست 1ـ دکتر محمد مصدق ـ 9/7/322ـ سرتیپ تقی ریاضی ـ 9/7/323ـ سرتیپ عطاءالله کیانی ـ 16/8/324ـ سرهنگ...
نعمت الله نصیری در سال ۱۳۲۹ با درجه سرهنگی به فرمانده گارد سلطنتی منصوب شد. او در همین سمت در ۲۲ مرداد ۱۳۳۲ به دستور شاه مأمور ابلاغ دستور وی مبنی بر عزل مصدق از نخست‌وزیری و انتصاب فضل‌الله زاهدی به جای او شد، اما در شامگاه ۲۴ مرداد هنگام مراجعه به منزل مصدق به دستور سرتیپ ریاحی، رئیس ستاد وقت ارتش توقیف و زندانی شد و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ آزاد گردید. او پس از بازگشت شاه به کشور به درجه...
اشـاره پرسش بنیادین این مقاله آن است که احزاب،سازمانها و جمعیتهای طرفدار جبهه ملی در همدان چگونه شـکل گرفته،چه نقشی را ایفا نموده‌اند؟رهبران محلی این تشکیلات چه کسانی بوده‌اند؟میزان نقش هریک از اقشار مـختلف جامعه اعم‌از بازاری و روحـانی و فـرهنگی و کشاورزی و...در این وقایع چه بوده است؟در نهایت این نهضت چه روندی را در همدان طی کرده و بعد از کودتای 28 مرداد،سرنوشت رهبران...
یرواند آبراهامیان تاریخ نگار مشهور در مصاحبه با نشریه «Real News» به بیان دیدگاههای خود در باره انتشار اسناد جدید وزارت خارجه آمریکا، و کودتای 28 مرداد پرداخت. وی در این زمینه اظهار داشت : اسناد تازه به دست رسیده بطور مستقیم نشان می دهد که تا چه اندازه وزارت خارجه و سفارتخانه آمریکا ( نه تنها سرویس جاسوسی سیا) در حیات سیاسی ایران دست داشتند. یعنی فقط موضوع بحران نفت، مذاکرات و میانجی گری بین...
جرج کندی یانگ(1911-1990)از چهره‌های سرشناس سیاسی و اطلاعاتی تاریخ معاصر بریتانیاست که به دلیل جایگاه برجسته‌اش در حوادث معروف به"توطئه دولت ویلسون"2 و نقش او در ایجاد شبکه‌های سرّی پیمان ناتو در دوران جنگ سرد،بـه‌ویژه شبکه گلادیو در ایتالیا،مورد توجه جدّی پژوهشگران بریتانیا و سایر کشورهای غربی است.مورخین اطلاعاتی از یانگ به عنوان طرّاح عملیات کودتای 28 مرداد 1332...
در آخرین روزهای مرداد 1332 دو کودتا عـلیه دولت دکـتر مـحمد مصدق (1261-1345 ش)انجام گرفت؛اولی در 25 مرداد،که با شکست روبرو شد و نتیجه نبخشید و دومی در 28 مرداد،که دولتـ مصدق را برانداخت و با پیروزی آن،فضل اللّه زاهدی، عامل کودتا،روی کار آمد و دولت نظامی تشکیل داد. بـه نوشته برخی ازنویسندگان،طـرح بـراندازی دولت مصدق،که به دولت ملی شهرت گرفته بود، برنامه‌ای بود،که چند...
: در میان اسناد‌منتشرشده دولت انـگلستان،در سـایت Foreign & Commonwealth Office ( FCO)[1] دو سـند نیز درباره ایران،مرتبط با کودتای 28 مرداد 1332 دیده می‌شود که از اهمیت برخوردار است. سایت FCO بـه وزارت امور خارجه و کشورهای مشترک المنافع انگلستان مربوط است. جست‌وجوی ما برای دریافت ایـن موضوع که سندها پیـش از ایـن در ایران منتشر شده‌اند یا نه،به پاسخ منفی رسید....
فرمان عزل دکتر مصدق و همچنین فرمان انتصاب سرلشکر فضل‌الله زاهدی هر دو مخدوش بود؛ زیرا فرامین ابتدا نوشته می‌شوند و سپس شاه امضا می‌کند. حال آنکه این دو فرمان روی سرکاغذهای سفید دربار که شاه به‌صورت «سفید مهر» امضا کرده بود، نوشته شده بود. هنگامی که ابتدا متن نوشته می‌شود، نویسنده با آسودگی خیال، تمام کلمات را - با فاصله مساوی از یکدیگر- می‌نویسد و در هرجا که متن تمام شد، شاه امضا...
در سال 1276ش. "فضل‌الله زاهدی" در «شروین همدان» متولد شد. پدرش "ابوالحسن زاهدی" معروف به "بصیر دیوان" بود.[1] بصیر دیوان پیشکار "امیر افخم" مالک بزرگ و متنفذ همدان و خود نیز در رده خرده مالکان همدان بود. فضل‌الله زاهدی از شش سالگی در مکتب‌خانه و معلم سرخانه آغاز به تحصیل نمود، در نوجوانی اسب‌سواری و تیراندازی را با پسران امیرافخم تمرین کرد، تحصیلات متوسطه را در...
نام فضل الله زاهدی با کودتای انگلیسی ـ امریکایی 28 مرداد 1332 در تاریخ سیاسی معاصر ایران عجین شده است. او، 1271 ش. در همدان متولد شد. پس از تحصیلات متوسطه و در آستانه جنگ اول جهانی به نیروهای قزاق پیوست و فنون نظامی را زیر نظر افسران روسی فراگرفت. وی در زمره افسران تیپ همدان بود که برای سرکوب نهضت جنگل عازم شمال کشور شد و در کودتای 1299 رضاخان به وی پیوست. او در دوره رضاخان صاحب مشاغل مهمی شده و...
پس از کنار گذاشتن فضل الله زاهدی از نخست وزیری در سال 1334 توسط شاه، نمایندگی ایران در مقر اروپایی سازمان ملل در سوئیس به او واگذار شد و دو سال بعد در سال 1336 یک منصب جدید و بی‌سابقه که پیش از آن وجود نداشت تحت عنوان «سفیر کبیر سیار در اروپای غربی» به وی اعطا گردید. انتصاب زاهدی به این مناصب برجسته و خارجی به نوعی با هدف دور نگه‌داشتن او از فضای سیاسی داخل کشور بود چرا که شاه با توجه به نقش...
روز پنج شنبه 25 خرداد 1396 مطابق با 15 جون 2017 دفتر نشر اسناد تاریخی وزارت امور خارجه آمریکا ۱۷ جلد از اسناد تاریخی خودرا منتشر کرد. ۱۳ جلد از این مجموعه مشتمل بر اسناد کنفرانس صلح پاریس ۱۹۱۹، یک جلد روابط با روسیه در ۱۹۱۹ و دو جلد اسناد روابط خارجی آمریکا در سال ۱۹۱۹ است. مجلد دیگر، ضمایم اسنادی است که در سال ۱۹۸۹ در چارچوب انتشار اسناد روابط خارجی آمریکا منتشر شد و مشتمل بر اسناد روابط با ایران در...
کودتای 28 مرداد سال 3213 از حوادث عبرت‌آموزی است که شناخت علّت وعوامل آن باعث درکِ درست از حوادث بعدی ایران خواهد شد. با نگاهی دقیق به این واقعه درمی‌یابیم که برخلاف ادعای رژیم پهلوی، حادثه‌ی 28 مرداد قیامی ملّی نبود، بلکه توسط آمریکا طراحی و اجرا شد. آمریکا همواره به بهانه‌های واهی به سلطه بر کشورها پرداخته است. آیزنهاور رییس‌جمهورآمریکا در نطقی در 15 مرداد 1332 ادعا می کند: « دولت...
طی چند ماهه پس از کودتا دکتر «دونالد. ن. ویلبر» از مأموران بلندپایه سیا، که در طراحی و اجرای کودتای 28 مرداد 1332 نقش مهمی داشت و از جزئیات آن اقدام تبه‌کارانه آگاهی تمام و کمالی داشت، گزارشی از فرایند طراحی و اجرای کودتا تهیه و در اختیار مقامات سیاسی ـ اطلاعاتی دولت امریکا قرار داد تا بتوانند برای عملیاتهای مشابه (در آینده) از آن بهره‌برداری کنند. دونالد ویلبر فرایند نهایی شدن طرح کودتا علیه...
ریچارد نیکسون معاون وقت رئیس جمهوری آمریکا چند ماه بعد از اجرای عملیات مداخله جویانه آمریکا و سرنگونی دولت قانونی دکتر مصدق در هجدهم آذرماه 1332 به تهران آمد. تا زمینه را برای تحکیم موقعیت و سلطه آمریکا بر ایران فراهم سازد . از این طزمان به بعد است که حضور و نفوذ انگلیسی ها در ایران به نسبت آمریکایی ها روز به روز کمتر می شود. نیکسون در این سفر با پایه ریزی یک نوع ارتباطات ویژه با محمدرضا شاه تلاش کرد با...
حوادث مهم سیاسی هفته گذشته ایران از نامه آیزنهاور به دکتر مصدق گرفته تا موضوع رفراندم و انحلال مجلس و روابط ایران و شوروی از اهم مطالب مورد بحث آخرین شماره‌های مطبوعات خارجی است. مجله معروف «تایم» در شماره اخیر خود دو مقاله راجع به وقایع اخیر ایران و انعکاس نامه آیزنهاورانتشار داده است. یکی از این مقالات در قسمت مربوط به امور داخلی آمریکا تحت عنوان «نامه تهدید آمیز و جواب دندان شکن»...
: چند ماه پس از کودتای 28 مرداد دانلد. ان. ویلبر[1] مأمور ارشد سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا و یکی از طراحان و فعالان اصلی کودتا جزوه ای به نام « سرنگونی مصدق، نخست وزیر ایران» تهیه کرد که در آن ضمن بیان چگونگی شکل گیری پروژه کودتا به نام پروژه آژاکس، به شرح رویدادهایی پرداخته است که منجر به سرنگونی دکتر محمد مصدق شد. کودتای 28 مرداد 32 در ایران نخستین کودتایی بود که دولت آمریکا توانست از...
پس از کودتای 28 مرداد، موج دستگیری‌های گسترده فعالان سیاسی ملی، مذهبی و چپ از جمله حزب توده از یک سو و مهاجرت اعضاء هیأت اجرایی و بقایای کادر رهبری به شوروی و کشورهای اروپای شرقی موجب فروپاشی حزب توده در داخل کشور شد. حزب توده فعالیت‌های محدود خود را در شوروی آغاز کرد. در اواخر سال 1336، بنا به دلایل مختلف، هیأت اجرایی به لایپزیک آلمان منتقل شد. مدت کوتاهی پس از استقرار اعضای حزب در آلمان...
سه گام متفاوت آمریکا در برابر ملی شدن صنعت نفت ایران؛ برخورد آمریکا با داستان ملی شدن صنعت نفت ایران و به‌ویژه با مصدق از سه مرحله عبور کرد. این برخورد در مرحله نخست، در ایران و جهان به حمایت از مصدق و آرمان‌های استقلال‌خواهان مردم ایران دربرابر انگلستان تعبیر شد، اما آیا می‌توان حمایت‌های آمریکا را ناشی از نگرش‌های خیرخواهانه و مردم‌سالارانه آمریکایی‌ها تلقی کرد و...
شب 23 تیرماه 1332 فراکسیون نهضت ملی به‌طور دسته جمعی از مجلس استعفا دادند. علت این بود که می‌خواستند مجلس را از اکثریت بیندازند و به اصطلاح پارلمانی آبستراکسیون نمایند تا مخالفین نهضت ملی نتوانند لوایح مورد نظر خود را تصویب کنند. مجلس عملاً تعطیل شده بود. در همین ایام سازمان اطلاعاتی و مخفی حزب زحمتکشان با انتشار اعلامیه‌های رعب‌انگیز به تشنج دامن می‌زد. نخستین اعلامیه در بیستم خردادماه...
نزدیک به هفت دهه از روزی می‌گذرد که رادیو تهران قطع شد و ناگهان شخصی پشت میکروفون فریاد زد "دولت مصدق سقوط کرد!" کودتایی که با برنامه آمریکا و برخی عوامل داخلی وابسته به دربار پهلوی شکل گرفته بود تا نتیجه سال‌ها مبارزه ملتی مظلوم برای ملی کردن نفت را از بین ببرد. هرچند در طول 40 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، صحبت‌های فراوانی درباره این کودتا شده است اما بازخوانی دوباره آن و یادآوری...
: هدف از این نوشته بررسی وقایع سالهای 1330 تا 1332 و یا نحوه و تبیین کودتای 28 مرداد 1332نیست، بلکه منظور از این نوشته نگاه حکومت پهلوی به اتفاق روی داده در روز 28 مرداد 1332 است. شاه و دستگاه تبلیغاتی حکومت در تمام سخنرانیها، از این روز به عنوان قیام ملی نام می‌بردند، قیامی که توسط مردم ایران اعم از طبقات مختلف انجام گرفت اما در خلوت از اتفاق آن روز به عنوان کودتا یاد می‌کردند. شاه که در روز 25...
اشرف پهلوی در گفت و گویی با آقای حسین مهری نقش خود را در کودتای 28 مرداد 1332 فاش کرد. با هم این گفت و گو را می‌خوانیم: * ممکن است جریان روی کار آمدن مصدق را پس از قتل رزم‌آراء بفرمایید؟ آیا در آن موقع تهران تشریف داشتید؟ - بله من تهران بودم. ولی مدتی طول کشید تا مصدق روی کار آمد مصدق در مجلس بود و اقلیت در دست او بود و خیلی شلوغ بازی در می‌آورد. هر کس که می‌آمد و هر دولتی که می‌آمد مصدق او را...
روز 28 مرداد 1332 کودتای آمریکایی - انگلیسی بر ضد دولت ملی دکتر مصدق به پیروزی رسید. طراح اصلی کودتا کرمیت روزولت، مأمور ویژه سیا بود. روزولت درباره این کودتا نوشته است: نام رمز عملیات آجاکس بود و منظور از اجرای آن دستیابی به این هدف بود که دکتر مصدق، نخستوزیر ایران سرنگون شد. برای برانداختن مصدق، اتحادی از شاه ایران، وینستون چرچیل، آنتونی ایدن، آیزنهاور، جان فاستر دالس و سازمان سیا تشکیل...
متن زیر نامه ای است که آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی به نواده خود دکتر حسن سالمی مقیم آلمان نوشته است . این نامه اگرچه یک مکاتبه خانوادگی است ولی بخوبی ماهیت رژیم شاه و خشم و نفرت آیت الله از آن رژیم را بیان می کند. در این نامه تاریخی دو موضوع مهم بیش از سایر موارد جلب توجه می کند اول تلاش آیت الله کاشانی برای نجات دکتر حسین فاطمی از اعدام . دوم دلایل امضاء نامه علیه محمد مصدق است . متن کامل این نامه...
ساعت 2 بامداد روز 25 مرداد 1332 سرهنگ نعمت‌الله نصیری فرمانده گارد شاه، فرمان عزل دکتر مصدق نخستوزیر را در منزلش به وی ابلاغ کرد اما بلافاصله توقیف شد. ساعاتی بعد دولت در اعلامیه‌ای وقوع کودتا در کشور و خنثی شدن آن را اعلام کرد. متعاقب این حادثه دولت مصدق طی اعلامیه‌ای وقوع یک کودتای نظامی در تهران و خنثی شدن آن را اعلام نمود. در همین حال شاه به اتفاق ثریا از رامسر با هواپیمای اختصاصی به...
دکتر دونالد نیوتن ویلبر (Donald Newton Wilber) ) یکی از سازمان‌دهنده‌های اصلی عملیات آژاکس بود. وی در اواخر آوریل 1953 به نیکوزیا رفت و با همکاری تنگاتنگ سرویس اطلاعاتی بریتانیا، نقشه‌ای برای براندازی دکتر مصدق طرح کرد. گروهِ تحت فرمان وی، مسئول ارسال امکانات ارتباطی به پایگاه سازمان سیا در تهران (برای ایجاد ارتباط بین تهران، نیکوزیا و واشنگتن) بود. علاوه بر این ویلبر، مسئولیت مراحل جنگ روانی...
