رضاخان، لباس و کشف حجاب
اشاره
واقعه «کشف حجاب»، به سلسله وقایعی گفته می‌شود که به دنبال تصویب قانون منع استفاده از حجاب در ۱۷ دی ۱۳۱۴ش در ایران به وقوع پیوست. به موجب این قانون، زنان و دختران ایرانی از استفاده چادر، روبنده و روسری منع شدند. این قانون که مظهری از «تجدد اجباری» در عصر رضاخان پهلوی و از جمله نتایج سفر وی به ترکیه بود، نقطه اوج سیاست‌هایی بود که در زمینه تغییر لباس از سال ۱۳۰۷ خورشیدی آغاز شده بود. این سیاست‌ها واکنش‌هایی از جمله قیام اعتراض‌آمیز مردم در مسجد گوهرشاد را در پی داشت. قانون منع حجاب پس از سقوط رضاشاه، با درخواست اکید علما، در سال ۱۳۲۳ و در دوره حکومت محمدرضا پهلوی لغو شد.
«پرونده» حاضر رویدادهای مربوط به واقعه «کشف حجاب» را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
روز چهارشنبه سوم بهمن سال 1307 شمسی و در دوران حاکمیت رضاخان پهلوی نظامنامه لباسهای متحد الشکل در سه فصل و بیست ماده به تصویب هیات وزیران رسید.1 موضوعاتی مانند قانون متحدالشکل نمودن لباس و کشف حجاب در ایران پدیده هایی ناشی از آشنایی با غرب و تجددخواهی افرادی است که افکار و زندگی غربی را تجربه کرده بودند. به گونه ای که نخستین نشانه های این پدیده ها را می توان در محافل روشن فکری مشاهده نمود . اما...
بررسی زمینه‌ها و پیامدهای سیاست کشف حجاب در دوران رضاخان روایت مقاومت فرهنگی بانوان، دلایل شکست این سیاست رضاخان در مقابله با حجاب دوران 16 ساله سلطنت مطلقه رضاخان بر ایران، متضمن اقدامات ضد فرهنگی متعددی بود که عمدتا با تأکید بر ترک سنت‌های قدیمی و رو آوردن به مظاهر تمدن غربی صورت گرفت. از میان تمام جریانات فرهنگی حکومت پهلوی اول، قضیه کشف حجاب بیشتر مورد توجه واقع شده است؛ چراکه...
بررسی سیاست رضاخان در نابودی هویت ایرانی کشف حجاب طرحی در جهت قربانی کردن آزادی زنان رضاخان پس از رسیدن به قدرت، به ویژه بعد از احراز سلطنت، درصدد برآمد تا تعریف "هویت ملی" را دگرگون کند و در راه تحقق آن از هرگونه اقدامی واهمه نداشت؛ به ویژه آن که چون پرورش یافته محیط خشک نظامی و تربیت یافته افسران روسی بود، فقط خشونت و سرکوب را تنها عامل اجرای برنامه‌های مورد نظرش می دانست...
* خانم عصمت‌الملوک دولتشاهی، با تشکر از شما که در این گفت‌و‌گو شرکت کرده‌اید، لطفاً در مورد سوابق خانوادگی خودتان مطالبی که به یاد دارید بیان کنید. - من در سال 1284 شمسی به دنیا آمدم. پدربزرگم ملقب به مشکوه‌الدوله از طایفه قاجار بود؛ به همین دلیل هم در دوره قاجاریه سمتهای دریاری داشت. پدرم غلامعلی میرزامجلل‌الدوله در زمان سلطنت رضاشاه رئیس تشریفات دربار بود؛ به همین دلیل الفت خاصی...
قانون متحد الشکل شدن لباس در سال 1307 ش شامل لباس روحانیون نیز می شد، و البته در قانون، مجتهدین و محدثین استثناء شده بودند. در سال 1314 ش بحث کشف حجاب در باره لباس زنان مطرح شد. رساله «اسلام خالص» توسط مبارکه ای در میان این سالها نوشته شده و در کل و با توضیحاتی موافق با قانون متحد الشکل شدن لباس است. به مناسبت در باره لباس و جنبه های دینی آن، لباس روحانیت و تاریخچه آن و لزوم اصلاح وضع با کنار زدن...
راوی فقید وارجمند خاطراتی که درپی می آید ،فرزند مرحوم آیت الله حاج سید محمود امام زنجانی است که در مبارزه با رضاخان در زمره سابقون و اولین ها به شمار میرود. گفت وشنود حاضر با مرحوم آیت الله العظمی سیدعزالدین حسینی زنجانی درسال 1388 ودر موضوع حرکت تدریجی رضاخان به سوی دین ستیزی ومقوله کشف حجاب صورت گرفته است. امید آنکه مقبول افتد. برحسب مجموعه‌ای از اسناد و مدارک تاریخی، ریشه ضدیت با حجاب را...
در اکتبر 1917م انقلاب سوسیالیستى در کشور روسیه به ثمر رسید و به حکومت تزارها خاتمه داد. از آنجا که روس‌‌ها مشغول برطرف نمودن آشفتگى‌‌ها، آشوب‌‌ها و مقاومت‌‌هاى داخلى بودند، سیاست استعمارى این کشور در ایران براى مدتى متوقف گردید و ناگزیر نواحى شمالى ایران را تخلیه کردند. اما این به معناى مداخله در کشور ایران نبود و دولت شوروى توسط حزب توده وابسته، نفوذ و سلطه خود را در این کشور...
شیخ محمدتقی بافقی از علمای مبارز ایران در قرن چهاردهم هجری که فرزند بازرگانی به نام حاج محمدباقر بود، در 1292ق در شهر کوچک بافق به دنیا آمد. تحصیلات دینی خود را در چهارده سالگی در یزد آغاز کرد. چهارده سال بعد عازم نجف شد و تحصیلات خود را در فقه و اصول نزد استادانی چون آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سید محمدکاظم یزدی تکمیل کرد و نزد محدث بزرگ، حاج میرزا حسین نوری، حدیث خواند. پس از هفده سال اقامت در...
در روند گسترش حضور اجتماعی زنان در دوران رضاخان، انجمنها و گروههای متعددی با آرمانها و اهداف ویژه‌ای قدم به دایره فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نهادند. مطالعه و بررسی طیف‌ها و گروههای مختلف فعال در دوره بعد از به قدرت رسیدن رضاخان نشان می‌دهد که زنانی آزادی عمل و میدان فعالیت بیشتری در اختیار داشتند که با اهداف فرهنگی طراحی شده حکومت پهلوی همساز و هماهنگ بودند و برای این دسته...
دستیابی رضاخان به قدرت و تأسیس سلسله پهلوی با توجه به ماهیت حکومت و اندیشه حاکم بر آن که به سیاستهای دولتهای غربی وابسته بود، سبب شد که برنامه‌ریزیهای تجددگرایی در رأس سیاستهای حکومت قرار بگیرد. بخش عمده این تجددگرایی به زندگی اجتماعی زنان، اختصاص می‌یافت. اصلی‌ترین برنامه سوق دادن زن ایرانی به سمت فرهنگ غربی، خط مشی برداشتن حجاب بود که با اجرای آن زندگی زن ایرانی، تغییرات عمده‌ای را...
به گزارش سرویس فضای مجازی خبرگزاری فارس، سایت سبلانه نوشت: وقتی رضاخان در17 دی ماه 1314( ه.ش) به هنگام جشن پایانی تحصیلی در دانش سرای عالی کشور در تهران فرمان کشف حجاب را صادر کرد همزمان با این فرمان کشف حجاب در تمام مناطق کشور از جمله شهرستان مشگین شهر استان اردبیل هم اجرا شد. طبق گفته شاهدان عینی و اسناد تاریخی محله اکبریه و باغ مصیب در مشگین شهر مکانی بود که فرمان کشف حجاب رضاخانی در آن جا اجرا...
کشف حجاب در ایران پدیده‌ای ناشی از آشنایی با غرب و تجددخواهی افرادی است که افکار و زندگی غربی راتجربه کرده بودند. در حالی که نخستین نشانه‌های کشف حجاب را می‌توان در دربار ناصرالدین شاه قاجار و سپس در محافل روشنفکری مشاهده نمود، رسمیت یافتن آن به دوره دیکتاتوری رضا شاه پهلوی باز می‌گردد. رضاخان که پیش از رسیدن به مقام پادشاهی خود را فردی دیندار و پای‌بند به اصول مذهب نشان...
راهی که آتاتورک به اشتباه آغاز کرده بود تا نژاد ترک را با عجله از نردبان تجدّد بالا بکشند، رضاشاه نیز در پیش گرفت، امّا با بررسی کردن آنچه در ایران و ترکیۀ تجدّدزده روی داد می‌توان گفت که آتاتورک الگوی ناقص و ناجوری از تجدّد اروپایی اجرا کرد، امّا بدتر از آن الگوبرداری ناقص‌تر رضاشاه از شیوۀ آتاتورکی تجددگرایی بود که بر ناسازگاری و بی‌تناسبی آن با وضعیت اجتماعی ایران می‌افزود. در مقالۀ...
در شبِ اول فروردین سال 1306 ش، به هنگام تحویل سال، همسر بی‌شرم رضاخان به همراه عده‌ای از زنان درباری با وضعی زننده و دور از عفت، به آستانه حضرت معصومه(س) در قم رفته و در ایوان آینه جای گرفتند. چون زنان درباری بدون حجاب، وارد حرم شده بودند، یکی از وعاظ به طرز حجاب آنان اعتراض کرد. در این حال، عالم پرهیزگار و شجاع. شیخ محمدتقی بافقی بر آنان شورید و مردم را نیز علیه آنان وادار به اعتراض نمود. وقتی که...
کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ سرآغاز یک دوره سیاسی خاص همراه با تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در ایران بود. اساس این تحولات تثبیت نظام سیاسی، ترویج ناسیونالیسم باستان گرایانه افراطی با تأکید بر اصالت و اهمیت نژاد آریایی و تجددطلبی به شیوه اروپایی بود. تجددطلبی، با بهره گیری از الگوهای اروپایی، مهم ترین رکن پیشرفت اجتماعی محسوب می شد. انتخاب شیوه زندگی به روش اروپایی از دوران قاجاریه آغاز...
کشف حجاب زنان در دوره رضاخان، خواه‌ناخواه شباهت به همان شیوه‌ای دارد که اروپاییان در مورد مسلمانان اندلس (اسپانیای فعلی) به کار بستند تا از طریق ترویج بی‌بندوباری و شهوت‌رانی مسلمانان فاتح و پرشور را به قهقرا ببرند. امام‌خمینی(ره) تاکید می‌کرد استعمارگران برای به‌یوغ‌کشیدن ما ابتدا «به سراغ زنان ما آمدند» تا جامعه را از داشتن مادران خوب و متقی و دانا محروم سازند....
در تاریخ 2 تیرماه 1306، با حکم دولت وقت، استفاده از کلاه لبه‌دار پهلوی برای مردان اجباری شد. هدف از این دستور تغییر ظاهر مردان ایرانی جهت مدرنیزاسیون ادعایی رضاشاه، کاهش قدرت روحانیون و استحاله باورهای دینی، جایگزینی فرهنگ غربی و گام اول در تغییر سبک زندگی ایرانیان به منظور نفی سنتها و باورهای اصیل خود بود. پس از اجبار به استفاده از کلاه پهلوی و تصویب قانون متحدالشکل شدن لباس و ابلاغ آن در تاریخ...
رو 12 خرداد 1313 رضاشاه تنها مسافرت خارجی خود را به ترکیه آغاز کرد؛ سفر به کشوری که با نهضت «پان ترکیسم» به رهبری مصطفی کمال پاشا میرفت تا به سبک اروپاییان شکل پذیرد و ارزشهای اسلامی را از آن سرزمین بزداید. در باره شیفتگی رضاخان به ترکیه و اقدامات مصطفی کمال و الگوپذیری از وی، حتی قبل از آنکه وی براریکه سلطنت ایران دست یازد، مطالب فراوانی گفته شده است. از جمله روزنامه مورنینگ پست در شماره 12...
در ششم دی ماه 1307 مجلس قانون متحدالشکل شدن لباس را تصویب کرد . رضاخان زمانی که به پادشاهی رسید، بدین خیال که عقب ماندگی ایران را تنها باید به تقلید از جامعه غربی جبران کند، مردم ایران را مجبور کرد تا لباسهای متحد الشکل بپوشند.
گرچه نگارنده که هنوز نوزده ورق تمام از صفحات کتاب هستی را طی نکرده است،اقتضای سـنش اجـازه نـمی‌دهد که خویشتن را در عداد کسان مستقل الفکر شمرده و درباره مسائل مهمه ابـراز نـظریات نماید ولی محض تمهید لازم می‌داند که در خصوص این انقلاب مهم تاریخی آنچه به نظر تامش مـی‌آید بـا پوزشـ‌خواهی از خوانندگان گرامی سطوری چند به عنوان سرآغاز بر روی کاغذ آرد: علل و...
درآمد در پژوهشهای تاریخی بـه‌ویژه تاریخ معاصر ضمن آنکه جزئیات بسیاری از چگونگی وقوع حوادث وجود دارد منابع متعددی هـم مورد استفاده قرار مـی‌گیرد.عـلاوه بر شیوه متداول کتابخانه‌ای،تحقق میدانی یا انجام مصاحبه با دست‌اندرکاران و صحنه‌گردانان حوادث و تحقیق آرشیوی و مطالعه و پژوهش بر روی اسناد هم متداول گشته است.در کنار این شیوه‌های تحقیق برای روشن کردن جـزئیات...
اسنادی از دوره قاجار بر جای مانده است که نشان می‌دهد در برخی از مقاطع که کشور از ثبات اجتماعی و سیاسی بیشتری برخوردار بوده حرکتهایی در جهت حمایت از تولید ملی شکل گرفته است. مصداق این سخن اسنادی است که نشان می دهد در دوره احمد شاه قاجار مجلس قانون «استعمال البسه وطنی» را تصویب کرد و با حکم شاه قرار شد لباس مقامات و مستخدمین دولت از منسوجات داخلی تهیه شود. در قدم اول قرار شد لباس مقامات و...
رژیم پهلوی برای کاهش قدرت روحانیت، برنامه «اصلاح» لباس را آغاز کرد که بر اساس آن مردان باید به جای پوشش سنتی ایرانی کت به تن می‌کردند و «کلاه پهلوی» بر سر می‌گذاشتند و زنان نیز ملزم بودند پوشیه‌هایشان را کنار بگذارند. با آغاز کار مجلس هفتم در 5 اکتبر 1928 به دستور رضا شاه، تریت گزارش داد که «به جز تعدادی ملا، تمام نمایندگان و ایرانی‌ها، و همین‌طور همه کارکنان خارجی دولت،...
بررسی اسناد و گزارشهای به جای مانده از آن دوران نشان می‌دهد که میزان و چگونگی پیشبرد طرح کشف حجاب در هر منطقه، با توجه به بافت اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و همچنین، نحوة فعالیت نهادها و سازمانهای ذیربط از قبیل انجمنها و سازمانهای زنان و اقدامات تبلیغاتی آنان در این راستا، متفاوت بوده است. پیشرفت و پذیرش این طرح، در شهرهایی که جریان تجددطلبی و نوگرایی در آنجا پیشرفت...
17 دی هرسال یاد آوراعلام فرمان ممنوعیت حجاب در کشور ماست. در 17 دیماه سال 1314 رضا شاه پهلوی رسما فرمان بی حجابی زنان ایرانی راصادر کرد وبرای مراعات کنندگان حجاب مجازات تعیین نمود. او ، در این روز در جشن فارغ التحصیلی دانشسرای مقدماتی دختران در تهران،که به ابتکار علی اصغر حکمت، وزیر معارف و فراموسونر معروف تشکیل گردیده بود قانون کشف حجاب زنان را به طور آشکار و رسمی اعلام کرد و خود به اتفاق همسر و...
«...من تلخی این کشف حجابی که اینها کردند و اسمشان را بعداً «آزاد زنان و آزاد مردان» پسر رضاخان گذاشت، من تلخی‌اش باز در ذائقه‌ام هست. شما نمی‌دانید چه کردند با این زنهای محترمه و چه کردند با همه قشرها. الزام می‌کردند هم تجار را، هم کسبه جزء را، هم روحانیت را، هر جا زورشان می‌رسید به اینکه مجلس بگیرید و زنهاتان را بیاورید در مجلس، بیاورید در مجلس عمومی، آن وقت اگر اینها تخلف...
محمود جم چهارمین نخست‌وزیر رضاشاه بود، از مهمترین وقایع دوران نخست وزیری او می‌توان به اجرای قانون کشف حجاب، به شهادت رساندن شهید مدرس و انعقاد پیمان سعدآباد کرد. یک ماه پس از شروع دوره نخست‌وزیری وی، رضاشاه فرمان کشف حجاب را صادر کرد و جم، ضمن ابلاغ فرمان شاه به همه ادارات تلاش فراوانی برای اجرای آن نمود. محمود جم ملقب به مدیرالملک در سال 1285 ش در تبریز متولد...
در نخستین روزهای دی ماه سال ۱۳۰۷ هجری شمسی قانون لباسهای متحدالشکل در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. در پی این مصوبه پوشیدن کت و شلوار با کراوات و کلاه فرنگی برای مردان الزامی شد . سپس عده ای از دولتمردان و درباریان به اتفاق همسرانشان به هیبت غربی و به صورت بدحجاب یا بی حجاب در مجامع حکومتی و معابر عمومی ظاهر شدند . به همین دلیل از قانون لباسهای متحد الشکل به عنوان اولین گام عملی حکومت رضاخان در...
: از اواسط دهه 1330 تعداد سازمانهای حامی زنان به صورتی غیر طبیعی در ایران افزایش یافت، مثلاً سازمان «جمعیت خیریه» متعلق به ثریا پهلوی، یا «سازمان رفاه زنان و کودکان» و «سازمان زنان طرفدار اعلامیه حقوق بشر». این روند در سال 1345 شتاب بیشتری گرفت به صورتی که علاوه بر تشکیل سازمانهای جدیدی همچون «سازمان زنان ایران» و «شورای عالی جمعیت زنان ایران»، همایشهای...
کشف حجاب زنان در دوره رضاخان، خواه‌ناخواه شباهت به همان شیوه‌ای دارد که اروپاییان در مورد مسلمانان اندلس (اسپانیای فعلی) به کار بستند تا از طریق ترویج بی‌بندوباری و شهوت‌رانی مسلمانان فاتح و پرشور را به قهقرا ببرند. امام‌خمینی(ره) تاکید می‌کرد استعمارگران برای به‌یوغ‌کشیدن ما ابتدا «به سراغ زنان ما آمدند» تا جامعه را از داشتن مادران خوب و متقی و دانا محروم سازند. مقاله...
زمانی که رضا شاه، بی‌حجابی را علنی و رسمی کرد، کابینه محمود جم عهده‌دار زمام امور بود. در این کابینه محسن صدر (صدرالاشراف) وزارت عدلیه را عهده‌دار بود. وی سالها بعد، خاطرات خود را در کتابی تحت عنوان «خاطرات صدرالاشراف» انتشار داد. بخشی از این خاطرات، مربوط به اولین جلسات کشف حجاب در 1314 است که تاثرآور و عبرت‌انگیز می‌نماید. با هم می‌خوانیم: ...شاه برای این که مردم عادت کنند امر...
روز 27 آذر 1314 بخشنامه کشف حجاب جهت تصویب رضاشاه از طرف رئیس‌الوزرا به دربار فرستاده شد. کشف حجاب در ایران پدیده ای ناشی از آشنایی با غرب و تجددخواهی افرادی است که افکار و زندگی غربی را تجربه کرده بودند. به گونه ای که نخستین نشانه های کشف حجاب را می توان در دربار ناصرالدین شاه قاجار و سپس در محافل روشن فکری مشاهده نمود، رسمیت یافتن آن به دوره دیکتاتوری رضاشاه پهلوی بازمی گردد. رضاخان که پیش از...
تاریخ: 18/1/2536 وزارت تعاون و امور روستاها اداره کل تعاون و امور روستاهای استان چهار محال و بختیاری آقای خسرو امیر قاسمی سرپرست اداره کل کشاورزی و مدیر کل تعاون و امور روستاها نظریه پیشرفت‌های دوران انقلاب جامعه زنان ایران و فعالیت‌هایی که خانم‌ها در شئون مختلف اجتماعی آغاز نموده و گامهای مؤثری که دوشادوش مردان در اداره امور مملکت بر می‌دارند و با توجه به این واقعیت که منظور حجاب نسوان در...
برگ‌های تقویم را که ورق بزنیم روز 17 دی نشان از روزی است که بر اساس یک قانون که الگو گرفته از غرب بود، ننگی در تاریخ ایران اسلامی را به ثبت رساند. با توجه به اینکه کشف حجاب در ایران، الگویی صحیح نبود چندان عمرش پایدار نماند و طرحی که رضا شاه با الگو گرفتن از غرب آن را پیش‌بینی کرده بود به مذاق ایرانی جماعت خوش نیامد. حسین معین‌آبادی مدرس و محقق علوم سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم...
کشف حجاب زنان در دوره رضاخان، خواه‌ناخواه شباهت به همان شیوه‌ای دارد که اروپاییان در مورد مسلمانان اندلس (اسپانیای فعلی) به کار بستند تا از طریق ترویج بی‌بندوباری و شهوت‌رانی مسلمانان فاتح و پرشور را به قهقرا ببرند. امام‌خمینی(ره) تاکید می‌کرد استعمارگران برای به‌یوغ‌کشیدن ما ابتدا «به سراغ زنان ما آمدند» تا جامعه را از داشتن مادران خوب و متقی و دانا محروم سازند....
