رضاخان، مظهر غارتگری
اشاره
غارتگری بخشی از خصیصه اخلاقی رضاخان طی 20 سال حکومتش بر ایران بود. غارت املاک مردم، غارت عواید نفتی، غارت میراث باستانی و..... در راس این غارتگری‌ها تصرف زمینهای روستاییان به ویژه در شمال کشور بود. شاید بتوان گفت اصل اموال و داراییهای رضاخان، زمین‌هایی بود که وی با تهدید و به زور از مردم گرفت. رضاخان که در ابتدای کودتایش نه ملکی داشت و نه دارایی، ولی طی 20 سال حکومت ظالمانه بر مردم توانست تا سال 1320 حدود 44000 پارچه مستغلات به زور تصاحب نماید. گفته می‌شود وسعت اراضی متصرفی وی بیش از ده درصد مساحت زمینهای کشاورزی ایران بود.
«گذرستان» حاضر جلوه‌هایی از زمین‌خواری و غارتگری رضاخان را مورد بررسی قرار داده است.
در زمان به قدرت رسیدن رضاخان، کشاورزی و دامپروری نقش مهمی در اقتصاد ایران داشت. بااین‌حال نظام حاکم بر اقتصاد کشاورزی ایران به‌گونه‌ای بود که در عمل بیشتر عواید ناشی از تولید محصولات کشاورزی نصیب کشاورزان نمی‌شد. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که در دوران رضاخان با وجود ادعاهایی که برخی از افراد درباره بهبود وضع کشاورزان می‌کردند، در عمل نه تنها مناسبات حاکم بر بخش کشاورزی ایران...
در دهم شعبان سال 1339ق قراردادی مبنای عمل شرکت نفت و خوانین بختیاری قرار گرفت. رئوس این قرارداد عبارتند از: ماده اول: هرگاه کمپانی زمینی را برای توسعه اداره لازم داشته باشد، به قیمت هر جریب قابل ذرع دیمی واقع در خاک گرمسیر بختیاری، به استثنای محوطه مال امیر [مال‌میر]، گتوند، به‌آب‌بید ولایی و کلیه قطعات املاک آبی از قرار جریبی ده تومان و آنچه زمین غیرقابل زرع است به استثناء نقاط ذکر شده،...
پژوهشگران تاریخ همواره بر آن بوده اند که با استفاده از اسناد و مدارکی که در دسترس‌شان بوده است راهی به گذشته بیابند و از اوضاع مردم آن روزگار آگاهی یابند. از آنجا که بیشتر نویسندگان و مورخان پیشین بر چگونگی گذران مردم توجهی نداشته‌اند و این امور نزد آنان اهمیت چندانی نداشته است، دستیابی به این اطلاعات همواره برای محقق با دشواری همراه بوده است. بخشی از مجموعه اسناد موجود در سازمان اسناد...
: درباره رضاشاه دروغ بزرگی رواج یافته که گویا او هوادار آلمان بود. چنین نیست. اسناد آمریکایی ثابت می‌کنند که رضاخان میرپنج را انگلیسی‌ها به قدرت رسانیدند و از حکومت او حفاظت کردند و قطعاً او هیچ‌گاه در برابر انگلیسی‌ها سرکشی نکرده و هوادار آلمان نشده است. محمدقلی مجد در 26 اسفند 1324ش در تهران به دنیا آمد. تحصیلات خود را در دانشگاه‌های سینت اندرو (1970)، منچستر (1975) و کرنل (1978) با درجه...
از: 302 تاریخ : 7/10/49 گزارش درباره : تیمسار سپهبد اسداله صنیعی وزیر جنگ محترماً باستحضار می رساند. اطلاعیه‌هایی به شرح زیر جهت نامبرده بالا واصل گردیده است : 1ـ در تاریخ 23/1/49 مبلغ 12000 تومان طی شماره فیش 9134 بانک سپه به حساب 10375 از بابت زمینی که به وسیله سرهنگ پوردانش به نمایندگی از طرف سازمان تدارکات به تیمسار صنیعی واگذار گردیده وسیله آقای منصوری به بانک سپه پرداخت گردیده است. 2ـ در قبال واگذاری...
اصل اموال و داراییهای خاندان پهلوی به املاک و زمین بر می گردد املاکی که رضاشاه با تهدید و به زور از مردم گرفت. رضاخانی که در ابتدای حکومتش در سال1304 نه ملکی داشت و نه دارایی ولی طی شانزده سال حکومت ظالمانه و قلدرمآبانه توانست تا سال 1320 حدود 44000 مستغل به زور تصاحب نماید. گفته می شود وسعت اراضی وی بیش از ده درصد زمین های کشاورزی کشور بود. تعداد روستاهایی که رضاشاه در مدت سلطنت خود تصاحب کرد، بالغ...
سند حاضر گواهی دیگر بر ضعف حکومت مرکزی ایران در دوره پهلوی اول در قبال سیاستهای استعماری بریتانیا، و نیز شاهدی دیگر بر این مدعاست که قدرت‌های استعمارگر با نادیده‌گرفتن حقوق کشورها و ملت‌های تحت سلطه خویش منابع ثروت آنها را به تاراج برده و کوچکترین حقی برای صاحبان اصلی این منابع قائل نیستند؛ در این سند که ترجمه‌ای از روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» مورخه ۲۴ آوریل ۱۹۳۴ (۴ اردیبهشت...
روز 15 آبان 1309 ، سه روز پس از تصویب «قانون حفظ آثار ملی» در مجلس، اولین تقاضا برای کاوش های باستان شناسی در ایران از سوی یک منبع آمریکایی یعنی موزه دانشگاه پنسیلوانیا داده شد. بعد از مدتی فردی به نام دکتر اشمیت به عنوان نماینده این گروه باستان شناسی در ایران انتخاب شد. او در مدت حضور خود در ایران به عنوان نماینده موزه دانشگاه پنسیلوانیا اشیاء گرانبهای بسیاری را از کشور خارج...
از ویژگیها و صفات رذیله رضاشاه، مال‌اندوزی و غصب اموال، املاک و داراییهای مردم کشور، از اقشار مختلف بود. این مهم در اکثری از منابع دست‌اول آن روزگار و نیز در خاطرات بسیاری از رجال و آگاهان به امور انعکاس یافته است. به‌ویژه به‌دنبال عزل رضاشاه از سلطنت (توسط متفقین) شماری از کسانی که اموال و داراییهایشان به‌نفع او غصب و ضبط شده بود، فرصت پیدا کردند زوایایی از فجایع مذکور را بیان کنند. ...
در سال 1931، «چارلز. سی. هارت»، وزیرمختار آمریکا در تهران، گزارش داد که رضاشاه شخصاً بیش از یک میلیون پوند در لندن به حساب خود واریز کرده است. بر اساس تعدادی از اسناد بانکی که پهلوی‌ها به هنگام فرار دسته‌جمعی‌شان از ایران در سال 1978 از خود باقی گذاشتند معلوم می‌شود که اظهارات نیشدار «هارت» درباره حساب‌های بانکی رضاشاه در لندن از روی حدس و گمان نبوده است. آنچه هارت...
نوشته حاضر گزارشی از فعالیت‌های غیرقانونی «آرتور پوپ» آمریکایی دلال اشیای عتیقه در ایران است. وی که روابط نزدیکی با حکومت پهلوی و به ویژه شخص رضاشاه داشت در سالهای حکومت او توانست عتیقه‌جات فراوانی را با روش‌های غیرقانونی از ایران خارج و به آمریکا انتقال دهد. «والاس موری» کاردار آمریکا در تهران در گزارشی به وزارت خارجه کشورش با تأکید بر اینکه پس از موضوع کشمکش بر سر...
پس از کودتای 1299ش و حکومت سه ماهه کابینه سیاه، احمدشاه قاجار با تکیه بر واگذاری وزارت جنگ به رضاخان، سید ضیاالدین طباطبایی را از ایران اخراج کرد و احمد قوام‌السلطنه را به صدارت گماشت. قوام‌السلطنه که یارای مخالفت با قدرت وزیرجنگ را نداشت سعی نمود تا با تکیه بر یک قدرت بی طرف توازن قوا را ایجاد کند و از نفوذ روزافزون انگلستان و ایادیش بکاهد. به همین منظور به جهت پر نمودن خزائن خالی دولت مسئله...
اولین تقاضا برای کاوش‌های باستان‌شناسی، دقیقاً سه روز پس از تصویب قانون جدید آثار باستانی، در تاریخ 6 نوامبر 1930 از سوی وولسین به نمایندگی از طرف موزه دانشگاه پنسیلوانیا داده شد. وی درخواست کاوش در 2 منطقه دامغان و استخر را مطرح کرد. دامغان منطقه‌ای در 215 مایلی شرق تهران در راه تهران - مشهد است. این باور وجود داشت که دامغان همان منطقه قدیمی صد دروازه بوده است؛ یعنی پایتخت سلسله پارتیان که در...
به تیمسار ریاست ساواک تاریخ: 7/6/37 از 6 ژـ ک ـ ش (سازمان ضد اطلاعات) شماره: 243/1/2/501 خبر رسیده گویاست: خانم بهشتی کامرانی اهل و ساکن محمدآباد کرج سرزمین نگهبانی هشتگرد در محل خود را دختر خاله شاهپور غلامرضا معرفی و از آن طریق به مردم زورگویی و مبادرت به تصاحب زمینهای مردم نموده و مقدار زیادی از زمینهای مردم را فروخته و اکنون در حال ساختن یک دستگاه ساختمان بزرگ مرغداری در محمدآباد می‌باشد که آجر...
در ماه مارس 1930، مکس ام. دیکسن ، نماینده آمریکایی «شرکت نفتِ باند و شئر» نیویورک همراه با شخصی به نام حسین مصطفی‌اف (حسن مصطفی بِیگ) با هدف کسب امتیاز نفت در پنج استان شمالی که در حوزه امتیاز شرکت نفت انگلیس و ایران نبود وارد تهران شد. تلاش‌های دیکسن نهایتاً نافرجام ماند، ولی مذاکراتی که با تیمورتاش، فروغی، و دیبا، حسابدار دربار، انجام داد تا حدودی نظام رشوه را در محافل عالی مملکت و نحوه...
...چنانکه فروغی توصیه کرده بود، دیکسن ( مکس ام. دیکسن، نماینده آمریکایی «شرکت نفتِ باند و شئر» نیویورک ) به یک سفر طولانی رفت. ویلارد گزارش می‌دهد که دیکسن پس از یک غیبت چندین ماهه در پاییز سال 1930 به تهران بازگشت؛ ولی این بار به نمایندگی از طرف شرکت جان هیز هَموند در واشنگتن و نیویورک؛ زیرا شرکت ای. دبلیو هریمن به علت سقوط بورس سهام و رکود اقتصادی دیگر علاقه‌ای به کسب این امتیاز...
مطالب زیادی در ارتباط با تاریخچه نفت ایران نوشته شده است؛ از جمله چندین جلد کتاب درباره تاریخچه شرکت نفت انگلیس، توسط خودِ آن شرکت منتشر شده است. (1) ولی نقص عمده این کتب تاریخی، فقر داده‌هاست. علاوه بر این، برخی از این مورخان عمدتاً بر اسناد و مدارک منتشره از سوی انگلیس تکیه کرده و بدین ترتیب از اعتبار کار خود کاسته‌اند. با وجود این، گزارش محرمانه «ملی شدن صنعت نفت ایران،» که ظاهراً...
در دوره رضاخان تمامی رجال، شخصیتها، نمایندگان مجلس ، افراد بانفوذ و صاحب مقام، صاحبان حرفه‌ها و مشاغل تجاری پرونده‌هایی نزد رئیس تأمینات داشتند. او هرگاه اراده می‌کرد با همین پرونده‌سازیها فرد موردنظر را به خاک سیاه می‌نشانید؛ این رفتار، راهی پرسود برای ثروت‌اندوزی رؤسای شهربانی بود. بسیاری از دارندگان پرونده سیاسی در شهربانی مبالغی کلان در ازاء مطرح نشدن آن، به رئیس شهربانی...
