انقلاب اسلامی و تاریخ نگاری
اشاره
تاریخنگاری به عنوان اصطلاحی خاص، به معنی وصف و ثبت وجوه گوناگون حیات و احوال انسانها یا رویدادهای تاریخی است. تاریخ نگاری شیوه‌های مختلفی دارد. از جمله: تاریخ نگاری تحقیقی، تحلیلی، نقلی، روایی، اسنادی، خاطره‌ای، شفاهی، داستانی، و... بدیهی است تمایلات فردی مورخ در ذکر و تحلیل رخدادها، استناد به متون و منابع غیر اصیل و مخدوش، و عدم تشخیص و دسته بندی وقایع مهم و سطحی‌نگری در تاریخ، عواملی هستند که از اعتبار متون تاریخی می‌کاهند و از آفت‌های تاریخ نگاری محسوب می‌شوند.
تاریخ و تاریخ نگاری یکی از مواردی بوده که در تمدن اسلامی به آن اهمیت داده می‌شده است. عده‌ای تاریخ را برای عبرت آموزی و عده‌ای برای ثبت جنگها و فتوحات می‌نوشتند. اما در هر حال از گذشته‌های دور، همواره به ثبت تاریخ اهمیت داده می‌شد.
«گذرستان» حاضر به تشریخ تاریخنگاری و انواع آن، ارزش‌های آن، و اهمیت این حرفه، در قالب دهها مقاله پژوهشی پرداخته است.
کتاب ماه: بسم الله الرحمن الرحیم. با تشکر از دوستان عزیز که وقت خود را در اختیار کتاب ماه تاریخ و جغرافیا گذاشتند. از زوایای گوناگونی می توان در مورد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی بحث کرد. به نظر من، ما هنوز به صورت متعین و ثابتی از تاریخ نگاری انقلاب اسلامی دست نیافته ایم و به علت حضور بازیگران زنده، هنوز در جریان این حادثه قرار داریم؛ البته هم زمان تاریخ نگاری انقلاب اسلامی بسیار زنده و فعال است و هم...
«کریستوفر آندریو» استاد دانشگاه کمبریج و مدیر مدیر مجله « هیستوریکال ژورنال » در کتاب « سرویس مخفی – شکل گیری جامعه اطلاعاتی بریتانیا » (تاریخ نشر : 1985) که نخستین پژوهش جدی در تاریخ سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس محسوب می شود و معهذا به اعتراف نویسنده تنها توانسته بر شبکه امپراطوری اطلاعاتی وابسته به اینتلیجنت سرویس نظری اجمالی و پراکنده بیفکند ، پنهانکاری شدید دولت...
لطفا در ابتدا تعریفی ازتاریخ و تاریخنگاری داشته باشید؟ در باره تاریخ تعاریف متعدد ومتنوعی شده است اما از دیدگاه حقیر تاریخ علم شناخت وتفسیر گذشته انسانها در پرتو حال است که بر اساس روش ها ،گزینش ها وتفسیر های مورخان به دست می آید. یکی از ساده ترین تعاریفی که ازتاریخنگاری شده است این است که تاریخنگاری همان ثبت وقایعگذشته است هرچند که تعریف مذکور خود نیزخدشه پذیر است. مثلا الان در حوزه تاریخنگاری...
تاریخنگاری کسروی از چند نظر اهمیت پیدا می‌کند. نخست آنکه او حلقه واسط تاریخنگاران عصر مشروطیت ایران با اهل تاریخ در دوره بعد از آن انقلاب است. دوم اینکه وی شالوده جدیدی را به سبک و سیاق غیر سنتی و معمول در عرصه تاریخنگاری ایرانی پی می‌ریزد و فضای جدیدی را برای همقطاران خود از همین دوره به بعد بازمی‌گشاید. لذا او را از سرآمدان این جریان در عرصه تاریخنگاری نو می‌شناسند. او که خود در کوران...
هردوره‌ای گذشته خود را دوباره‌نگاری می‌کند،تا بتواند به پرسش‌های تازه عصر خویش پاسـخ دهـد. ایـن طبع معمول به ما می‌گوید که تاریخنویسی انتهای مسدودی ندارد،چرا که تاریخنگاری محصول تـاریخ نگری است و نگرش‌ها نمی‌توانند در دوره‌های گوناگون یکسان و یکسو باشند.هرنسلی با اتکابـه میراث گذشتگان و نویافته‌های زمـانش بـه بازکاوی عالمانه گذشته...
مسائل مربوط به تاریخنگاری را میتوان در دو بخش کلی ارزیابی کرد: 1-بـخش ابـزاری یـا بیرونی؛مانند:امکان دسترسی به اسناد،دانش و توان مورخ در تتبعات تاریخی، امکانات معیشتی مورخ و فـراهم بودن امنیت و جمعیت خاطر او،توجه به توسعه و تعمیق گروههای آموزشی تاریخ در دانشگاهها،و... 2-بـخش کاربری یا درونی؛مـانند: سـازمان‌یافتگی ذهنی مورخ نسبت به اموری چون باورهای سیاسی و...
دگرگونیهای بزرگ اجتماعی،همچون انقلاب،پیامدهای گونه‌گونی دارند.از آن شمار است برانگیخته شدن مـیل مـورخان بـه نگارش رویدادهایی که به انجام یک حکومت و آغاز حکومتی دیگر منجر گشته.انقلاب اسلامی نـیز بنا به طبع دگرگون‌ساز خود چنین خواستی را در ضمیر تاریخنگاران ایران و جهان پدید آورد و بـه فراخور دانش،علاقه و تـخصصشان،آنـان را وادار به این واکنش طبیعی کرد.و از...
آدمی در «حال» می‌زید و چشم به «آینده» دارد. تاریخ به «گذشته» می‌نگرد. امّا انسان و جوامع انسانی را از تاریخ‌گریزی نیست چرا که شناخت هویت و آگاهی از موقعیت و شرایطی که در آن زندگی می‌کنیم و ساختن آینده، بدان‌سان که از خطاها و اشتباهات گذشته پرهیز شود، بدون شناخت درست گذشته ناممکن است. هم از این روی، از دیرباز و در تمامی تمدن‌های بشری، انسانها و جوامع گوناگون برای...
(گفت‌وگو با دکتر موسی نجفی) • برخی معتقدند استناد به تاریخ ـ به خصوص تاریخ اسلام ـ در جریان مباحث سیاسی روز، بسیار پرآسیب است؛ در منابع دینی و سیره ائمه کم‌تر چنین رویه‌ای را شاهد هستیم و فقها هم چندان اهل استناد تاریخی نیستند. تاریخ فقط می‌تواند فضا (هست‌ها) را روشن کند اما منتج به هیچ حکمی نمی‌شود. حکم (بایدها) را باید با استنباط و حساسیت‌های فقیهانه به دست آورد. پرسش...
محققان تاریخ به خوبی به ارزش و اهمیت اسناد و متون قدیمی واقف هستند . اسناد تاریخی بعنوان مستندات و مکتوبات وقایع گذشته ، بسته به نوع اطلاع رسانی و درجه اطلاعات حاوی آن ، وضعیت خاصی را پیدا می کند . بنظر می رسد در میان ذخیره آرشیوهای ملی ورسمی، اشکال مختلفی از اسناد موجود است که گاه قضاوت در مورد وضعیت و جایگاه آنها را با دشواری روبرو می سازد . برای توضیح بیشتر؛ آنچه که در وهله اول از شکل یک سند به ذهن...
با پیروزی انقلاب اسلامی و سقوط حکومت پهلوی، تاریخنگاری در ایران از لحاظ کمی وسعت یافت و از لحاظ کیفی تحولی عمیق پیدا کرد. تاریخنگاری به اعتبار رابطه‌ای که همواره میان سیاست و تاریخ و بالاخص تاریخ معاصر وجود دارد، در این تحول سیاسی سخت مورد توجه قرار گرفت. با منقرض شدن سلطنت پهلوی، دوران پنجاه و هفت سالة این سلسله به صورت دوره‌ای تاریخی درآمد و در دستور کار مورخان قرار گرفت. برای تسهیل در...
مسئله پژوهش حاضر این است که چرا از میان روش‌های تاریخنگاری حاکم بر حوزه‌های علوم انسانی در دو قرن پیش اروپا، مکتب آنال توانست جایگاهی استوار یافته و نزدیک به یک قرن به عنوان روش مسلط تاریخنگاری فرانسه شناخته شود؟ این که مکتب آنال از چه امکانات بالقوه‌ای که پیش از آن در پژوهشهای تاریخی غفلت شده بود، استفاده کرد و این رویکرد چه تأثیری بر میزان موفقیت آن داشت، پرسش‌هایی است که در...
در یک نگاه اجمالی کتاب‌هایی راکه در زمینه تاریخ معاصر ایران در سه دهه گذشته منتشر شده است میتوان از چند زاویه طبقه‌بندی کرد: از نظر ارزش‌های کیفی و ساختاری و محتوایی از این زاویه این آثار را میتوان به آثاری بی‌ارزش یا کم‌ارزش و پاورقی گونه و آثار با ارزش و تحقیقی تقسیم‌بندی کرد. در گروه اوّل ساختار پاورقی گونه داستانی بر روش علمی غالب است. از متدولوژی علمی و نقد و سنجش و...
مروری اجمالی بر تاریخنگاری انقلاب در سه دهه اخیر، دغدغه‌ای شناخته شده را در اذهان تمامی یاران انقلاب رقم می‌زند و آن چیزی نیست جز اینکه در تاریخ معاصر، جریان نهضت‌های حق‌طلبانه و اسلامی عمدتاً توسط جریان سکولار به نگارش درآمده است. نهضت مشروطیت از بیرونی منازل علمای شاخص تهران آغاز شد و با تأیید علمای نجف قوام یافت، لیکن جریان سکولار، سوار بر امواج نیرومندی که علما و بدنه متدین جامعه...
درباره نوسازی رضا خان در ایران چه در دوران حکومت پنجاه ساله پهلوی ها و چه در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی سلطنت طلبان روایت های متناقض همراه با جعل وقایع تاریخی در بین اذهان عمومی منتشرشده و می شود. جا دارد باردیگر تاریخ دوره پهلوی ها باز خوانی شود. آیا می دانید : ۱- نود سال قبل از رضاشاه ، عباس میرزا به تشکیل ارتش نوین و تولید سلاح مدرن اقدام کرد ۲- هفتاد سال قبل از کودتای رضاشاه ،...
عناصرتشکیل دهنده تاریخ معاصر ایران را میتوان برشمرد: فرد، اجتماع، دولت، سازمانها و احزاب، نهضتها و جـنبشها.امـا بـه واسطه حضور مؤثر استعمار در این کشور نمی‌توان برخوردی مجدد با آنها داشت و یا در واکاوی هـریک،به ساده‌ترین روابط علّی بسنده کرد.این بدان معنی نیست که روی چـهره هردولتمرد بلندپایه‌ای،نـقابی،و پس رخـداد هر موضوعی،دستی وجود داشته است،ولی...
: در سالهای اخیر، مـوضوع«تـاریخ مـعاصر»مورد توجه محافل علمی تاریخ پژوهی و پژوهشگران تاریخ واقع شده است.در سال 1374،مؤسسه مطالعات تـاریخ معاصر ایران اقدام به برگزاری یک سلسله نشستهای تخصصی در این‌باره کرد و در سال 1381،مـرکز بررسی اسناد تاریخی نـیز تـحت عنوان اسناد و تاریخ معاصر،همایشی برگزار کرد.این نوشته در پی آن است تا در حد امکان به تبیین مفهوم...
روز چهارم اسفند 1367 امام خمینی(ره) در نامه ای به آیت الله سیدعلی خامنه ای رئیس وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی،خواستار نظارت ایشان بر تدوین کتابهای تاریخ مدارس و دانشگاهها و جلوگیری از تحریف تاریخ در کتب درسی شدند. علت این درخواست، نامه ای بود که از سوی حجت الاسلام سیدحمید روحانی در انتقاد از محتوای کتابهای درسی تاریخ مدارس و دانشگاهها برای امام ارسال شده بود. متن نام سیدحمید روحانی و پاسخ امام به این...
با گسترش روزافزون علوم در هر یک از رشته‌ها، انتظار به وجود آمدن رشته‌های تخصصی نیز وجود دارد. علم تاریخ طی فراز و نشیبهایی که فراروی آن بود، شاهد گسترش شیوه‌های نوین تاریخنگاری بود. با ایجاد مکاتب تاریخنگاری و شیوه‌های علمی نگارش، و نیز از سه دهة گذشته با شکل گرفتن تاریخ شفاهی، گامی نوین در مطالعات تاریخی برداشته شد. در این شیوه، پژوهشگر از چارچوب نوشتاری خارج می‌شود و با روی...
«شرح حال‌نویسی» یا همان نگارش زندگی‌نامه افراد، یکی از روش‌های رایج در نویسندگی است که از دیرباز مورد توجه برخی از نویسندگان قرار داشته و در آن به رویدادهای زندگی مشاهیر دین و دانش و بزرگان ادب و سیاست پرداخته می‌شود. آثاری که امروزه در قالب کتاب یا مقاله در بزرگداشت شخصیت‌های علمی، ادبی، مذهبی و... منتشر می‌شوند، شامل شرح احوال و رخداد‌های زندگی این شخصیت‌هایند که گاهی...
جهانی که ما در آن بسر می‌بریم، چه از نظر جغرافیای سیاسی و چه مسائل تمدنی، حاصل قرن‌ها تحولات پی در پی و مستمری است که در تاریخ بشر روی داده است. هر اندازه که در تاریخ به گذشته‌های دور مراجعه کنیم، ریشه‌های دورتر جهان کنونی و هر اندازه که به تاریخ معاصر نزدیک شویم، علل بلافصل و بی‌واسطه جامعه فعلی را می‌توانیم دریابیم . جامعه صنعتی جهان معاصر حاصل دو قرن تحولات علمی، تکنیکی و اقتصادی...
هر چند از ایران باستان کتابی تاریخی بر جای نمانده، اما از های مورخان یونانی میتوان دریافت که سنت تاریخنویسی در میان ایرانیان نیز وجود داشته است و دست کم سالنامه‌هایی که دربردارنده فهرست رویدادها بوده‌اند، در دربارهای سلطنتی تدوین و نگهداری می‌شده‌اند. این سالنامه‌ها ادامه سنت رویدادنگاری آشوریان و بابلی‌ها بود. پس از ورود اسلام به کشورمان، سنت تاریخنگاری در...
تاریخ شفاهی (Oral History) یکی از شیوه‌های جدید تحقیقات تاریخی است که در سده اخیر در سطح جهان گسترش پیدا کرده است. هر چند پیشینه تاریخی آن به علت قرابت با افسانه‌ها و روایات شفاهی که نسل به نسل میان اقوام و ملل مختلف منتقل می‌شده به چندین هزار سال قبل برمی‌گردد. به هر حال نخستین فعالیت آکادمیک در این عرصه با موضوع تاریخ سیاسی و به طور مشخص با ضبط خاطرات سیاسی روی نوار شروع شد. نخستین ابتکار در این...
امام خمینی(ره) روز 7 دی 1358 در دیدار «حامد الگار» نویسنده و متفکر مسلمان آمریکایی با ایشان به تشریح و تحلیل تاریخ ایران و مقایسه حکومت اسلامی با سایر حکومت‌ها و فلسفه انقلاب اسلامی در ایران پرداختند. بخشی از اظهارات ایشان به نقش انگلیس در رویارویی با ارزش‌های دینی در جامعه ایران و نقش خاندان پهلوی در عهده‌داری این مسئولیت اختصاص داشت. توجه خوانندگان گرامی را به این بخش از فرمایشات امام...
بهره‌گیری از خاطرات شفاهی در تاریخنگاری، قدمتی به دیرینگی هستی بشر دارد. اما ابزار ثبت آن، با توجه به تحولات همه‌جانبه در زندگی بشر، تغییر اساسی یافته و امروزه، دستگاه‌های مجهز ضبط صوت و دوربینهای دیجیتالی، کار را آسان و مطمئن‌تر کرده است. آرشیو تاریخ شفاهی، با همین نام و به صورت مرکزی با برنامه و هدفهای مشخص، نخستین بار در آمریکا در سال 1948م/1327ش و در ایران طی سالهای 1360 تا 1361 در مرکز...
موضوع تاریخِ شفاهی آموزشِ تاریخ در دانشگاههای ایران، از مباحثی است که تاکنون بدان پرداخته نشده است. به طور یقین در این فرصت کوتاه نیز تنها میتوان به طرح ضرورت مسئله پرداخت و بررسی و چگونگی اجرای این موضوع را به فرصت دیگری واگذاشت. زیرا این موضوع علاوه بر نیاز به تحقیقات عمیقتر، انجام یک طرح مطالعاتی گسترده را می طلبد. از قرن هیجدهم میلادی در بسیاری از شاخههای معرفت بشری، اندیشههای جدید همراه با...
ایران عزیز دارای مرزهایی گسترده و طولانی است. این مرزها شامل مرزهای خشکی و آبی است که شکل و اندازه کنونی آنها حاصل یک دوره طولانی از تحولات تاریخی محسوب می‌شود. در طول تاریخ کهنسال این مرز و بوم همواره مردان و زنان شجاع و فداکار برای دفاع از مرزهای میهن و حفظ عزت و آزادگی و سربلندی خود و فرزندانشان کوشیده‌اند. در کنار آنان شاعران، نویسندگان و به خصوص مورخان نیز با قلم و سخن خویش عشق به میهن را در...
تاریخ و تاریخنگاری چه به صورت ثبت وقایع و حوادثی که وقایع‌نگار شاهد آن بوده یا از این و آن شنیده و چه به صورت مطالعه و بررسی حوادثی که بر پیشینیان گذشته، از دیرباز مورد توجه گروهی از علاقه‌مندان به تاریخ بوده و هست. بنابراین تاریخنویسی و وقایع‌نگاری همگام با رشد و توسعه جوامع بشری حرکت کرده است. آنچه در این راستا شایان ذکر است نحوه نگارش وقایع و حوادث توسط وقایع‌نگارانی است که گروهی...
دکتر سید‌جلال‌الدین مدنی استاد و پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر ایران در مصاحبه‌ای کوتاه، دیدگاه خود را درباره روند تاریخنگاری مبتنی بر اسناد طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیان کرد. با هم مصاحبه را می‌خوانیم: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در میان مورخانی که راجع به تاریخچه تحولات انقلاب آثاری از خود بر جای گذارده‌اند میتوان عناصر چپ، لیبرال، فراماسون، سلطنت‌طلب و ... را...
پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، ضمن آنکه تحولی مهم در عرصة سیاست جهانی بود، به لحاظ تاریخنگاری هم تأثیرات مهمی در عرصة پژوهش و تحقیق به بار آورد. ورود دو گونه منبع جدید به عرصة پژوهش ـ که شامل اسناد دولتی نهاد‌های سیاسی و امنیتی و خاطرات شفاهی است ـ انقلابی در این عرصه به شمار می‌آید. تا پیش از انقلاب برخی اسناد که اغلب متعلق به خاندانهای دورة قاجار بود ، مورد استفادة پژوهشگران قرار گرفت....
«عوامل تأثیرگذار در دسترسی به منابع تاریخ شفاهی در مراکز تاریخ شفاهی ایران» عنوان پایان‌نامه‌ای است که سارا طاهری دانشجوی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا برای دریافت مدرک کارشناسی خود با راهنمایی دکتر زویا آبام و مشورت دکتر سعید رضایی شریف‌آبادی در شهریور 1396 تدوین کرده است. این پژوهش در پنج فصل گردآوری شده که فصل نخست آن به معرفی اجمالی پایان‌نامه می‌پردازد. در...
مقاله حاضر به بررسی اهمیت و نقش تاریخنگاری در مقوله امنیت و امنیت ملی در ایران می‌پردازد. در این نوشتار ابتدا به نقش تاریخنگاری درتکوین ایدئولوژی و هویت سیاسی توجه شده است و رابطه تاریخ و امنیت ملی مورد بررسی قرار گرفته است و سپس با رویکردی انتقادی به تاریخنگاری پس از انقلاب که به این موضوع کم‌توجه بوده پرداخته است. در نهایت نیز با به «نظریه ایران‌شهر» از آن به...
یکی ازضرورت‌های نگارش هر متن علمی و پژوهشی، تهیه و درج کلیدواژه( keyword) یا واژگان کلیدی است. کلیدواژه، کلمات یا ترکیبات خاصی را گویند که برگرفته از متن و مرتبط با موضوع اصلی است و با ملاحظه آنها میتوان اجمالاً به محتوای متن پی برد. در حقیقت، کلیدواژه‌ها، عناوینِ موضوعات جزئی هستند که سرعت و میزان بهره‌برداری از متن را افزایش می‌دهند. همچنین کلیدواژه‌ها به نمایه‌سازی...
بسم الله الرحمن الرحیم سلام عرض می‌کنم حضور یکایک حضار محترم و خداوند را شاکرم که توفیق زیارت آستان قدس رضوی حضرت علی ابن موسی الرضا سلام الله علیه و دیدار شما را برای بنده مقرر فرمود. عنوان بحث من «درآمد یا ای بر شناخت مناسبات میان اسناد تاریخی با یادگزاره‌ها، خاصّه خاطرات، در مطالعات تاریخی و تاریخ‌شناختی» است. برای آشکارترشدن موضوع لازم است کلیدواژگان همین عنوان...
مرحله شکل‌گیری آنچه میتوان اصطلاحاً تاریخنگاری دوره پهلوی نامید، به اواخر دهه 1920 م، باز می‌گردد. یعنی زمانی که تحت تأثیر تحولات تدریجی، رژیم تازه تأسیس پهلوی، برای تبدیل شدن به یک دیکتاتوری سلطنتی، یک نهضت مردمی برای ایجاد حکومت مرکزی مقتدر و اجرای مجموعه کاملی از اصلاحات اقتصادی و اجتماعی به تأخیر افتاده تا مقام او را به عنوان یک مجری نمایش پایین آورد. در نتیجه مکتب تاریخ نگاری...
اهمیت متن، مؤلف و مفسر در تاریخنگاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ نخستین تحول جدی در نگاه به تاریخ در قرن 18 میلادی با وضع اصطلاح فلسفه تاریخ توسط ولتر،ب وجود آمد و سنت تاریخنگاری جهان را تحت تأثیر قرار داد. هدفی که این تحول دنبال می‌کرد، معطوف به نگاه به تاریخ فراتر از صرف روایت بود. جستجویی برای بازسازی انتقادی و علمی تاریخ. این تحول با فلسفه هگل و سپس پوزیتویست‌ها که کوشیدند تا به...
تاریخ شفاهی ای بر تاریخ مکتوب است و شناخته‌شده‌ترین برنامه ثبت اطلاعات است چرا که مورخ با صحنه‌سازان یک جریان تاریخی طرف است، با افرادی که در بطن یک حادثه بوده‌اند. در تاریخ شفاهی ایران پژوهش‌ها تاریخ شفاهی را با مسائل جدیدی مواجه کرده است، مصاحبه‌هایی با نگرشی خاص و در چارچوب مسائلی از پیش تعیین شده است. خاطره‌نویسی‌های متعدد، نشر اسناد و شیوه‌های جدید در انتشار...
تاریخنگاری مدرن ایران در تکمیل این پروژه با الهام از آثار آذرکیوانیان صورت می‌پذیرد. ازجمله در اثر معروف جلال‌الدین میرزا با عنوان نامه خسروان1که به شدت هواخواه ناسیونالیسم ایرانی است، این الهامات موج می‌زند. او در دوره فعالیت نوشتاری خود با فردی هندی زرتشتی نامه‌نگاری دارد و از وی، که مثل خودش از سرآمدان ماسونی است، برای نظم دادن به امور زرتشتیان ایران دعوت می‌نماید. نامه خسروان به همان سبک...
مرتضی نبوی از جمله زندانیان سیاسی قبل از انقلاب است که مدتی از دوران محکومیت خود را در زندان قصر سپری کرده است. خاطرات او از این زندان آمده است. بنوی هم اکنون مدیر مسئول روزنامه رسالت، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو شورای مرکزی جامعه مهندسین است. * شما به چه اتهامی دستگیر شدید و برای اولین بار کی به زندان قصر رفتید؟ اواخر مهر 52 بود که...
علم تاریخ و فن تاریخ نگاری رویکرد پُرکاربردی برای کسب خودآگاهی مردم است، اما در اثر غفلت و سهل‌انگاری می‌تواند به ابزاری جهت اغفال و تحمیق و تسلیم توده‌های مردم تبدیل شود. به عنوان مثال، عدم ثبت صحیح رویدادهای تاریخی و نیز بزرگ‌نمایی یا اغماض‌های بی‌جا می‌تواند به پشتوانه‌ی فرهنگی و هویتی کشور خدشه وارد کند و منجر به گمراهی کشور شود. تاریخ مثل زنجیر محکمی است که ما را با...
هرچند که نباید از شاهان و فرمانروایان توقع نگارش آثار ارزشمند علمی، تاریخی و ادبی را داشت، در دوره معاصر نوشتن کتاب از سوی سردمداران حکومت‌ها برای کسب موقعیت علمی و فرهنگی رایج شده است. بعضی از این آثار نیز به دوره‌های کناره‌گیری یا عزل این فرمانروایان مربوط است که معمولاً در پی موجه‌سازی یا پرده‌پوشی اقدامات یا قهرمان‌سازی از خود هستند، ولی شاه مخلوع ایران در کتابی که با عنوان...
یکی از ویژگیهای سلطنت رضاشاه تاریخ‌زدایی سیستماتیک بود؛ به این معنا که برای ایجاد مشروعیت، تاریخ به‌صورت سیستماتیک دستکاری و تحریف شد. نسل اول روشنفکران پس از مشروطیت با روی کار آمدن رضاشاه و به فرمان وی برای بازتعریف هویت ملی تلاش‌های عمدهای در حوزه تاریخ انجام دادند و به علت تأثیرپذیری از اندیشه ناسیونالیسم و نیز مسائل و معضلات داخلی عمدهای چون نفوذ استعمار، سلطه استبداد و...
نگارش تاریخ، مورخ را با شیوه‌های تاریخنگاری و علم تاریخ مواجه می‌کند. ویل دورانت، تاریخ‌نویس و محقق شهیر آمریکایی، تاریخنگاری را علم نمی‌داند و معتقد است تاریخنگاری یک صنعت، هنر و یک فلسفه است. صنعت به دلیل استخراج حقایق، هنر به سبب ایجاد نظمی با معنی در درون آشفتگی مطالب و فلسفه به خاطر روشنگری و جستجوی چشم‌انداز آینده1. با این حال دکتر زرین‌کوب معتقد است هرگاه مورخ با...
