رئیس‌جمهور آمریکا در پاسخ تلگراف رضاشاه:

متفقین حق دارند ایران را اشغال کنند!

به هنگام حمله متفقین به ایران، آمریکا هنوز در بی‌طرفی بود. پایش به جنگ کشیده نشده بود، اما در پس پرده به متفقین کمک‌های نظامی می‌کرد. حتی خودش را حاضر می‌کرد که به میدان بیاید. رضاشاه در روز هجوم به ایران تصمیم گرفت که از فرانکلین روزولت، رئیس‌جمهور بی‌طرف! آمریکا، بخواهد که در این ماجرا میانجی‌گری کند. خواست که از دولت آمریکا برای کشور بی‌طرف خودش کمک بگیرد. این بود که دستور داد تلگرافی به امضای او تهیه کنند و برای روزولت ارسال دارند. متن تلگراف چنین است:

واشنگتن - ۳ شهریور ۱۳۲۰

البته از حوادث اخیر ایران که قوای انگلیس و روس بدون اخطار قبلی، غفلتاً از مرزهای این کشور عبور و به تصرف نقاط و بمباران عده زیادی از شهرهای باز و بی‌دفاع مبادرت ورزیده‌اند، خاطر آن حضرت آگاه گردیده است. عنوان سابق روس و انگلیس نگرانی از وجود عده‌ای آلمانی در ایران بود، که اطمینان داده شد از این کشور به زودی می‌روند. در این صورت هیچ جای نگرانی برای آنها باقی نمانده بود. و به هیچ‌وجه بر من معلوم نیست به چه علت به این اقدامات تجاوزکارانه متشبث شده و بدون ملاحظه شهرهای ما را بمباران می‌کنند. در این موقع لازم می‌دانم به استناد اعلامیه‌های آن حضرت مبنی بر مساعدت و تقویت اصول عدالت بین‌المللی و حفظ حقوق آزادی ملل، از شما تقاضا نمایم که به این قضیه که برای ایران پیش آمده و یک کشور بی‌طرف و صلح جو را که هیچ منظوری جز حفظ آسایش و اصلاح امور داخلی خود ندارد، دچار مصائب جنگ می‌سازد، توجه فرموده، با اقدامات مؤثر نوع‌پرورانه خود در رفع این تجاوزات مساعی لازم مبذول فرمایند. با امتنان از توجهات خیرخواهانه آن حضرت احساسات صمیمانه خود را تجدید می‌نمایم.

رضا پهلوی

روزولت در پاسخ رضاشاه، تلگرافی برای او مخابره کرد. روزولت در پاسخ خود تلویحاً هجوم قوای روس و انگلیس را تأیید کرد. از نظر او، این هجوم ضروری توجیه شده بود. متن پاسخ روزولت چنین است:

فوری

تلگراف اعلیحضرت راجع به قضیه ورود اخیر نیروهای انگلیس و روس در ایران واصل گردید. اینجانب جریان وقایع را در ایران با کمال دقت مراقبت می‌نمودم، و نکات تلگراف اعلیحضرت را مورد توجه کامل قرار دادم. یقین دارم که این موقعیت قابل توجه تمام ملل آزاد و همچنین شامل ملت من و ملت اعلیحضرت می‌باشد. اعلیحضرت می‌توانند مطمئن باشند که ما این موقعیت را مورد چنین توجهی قرار داده‌ایم و رویه دیرینه خویش را راجع به اصول اساسی که در این موقع دخالت دارد حفظ می‌نماییم. در این موقع امید دارم اعلیحضرت همایونی با من هم عقیده باشند که ما بایستی این وضعیت را با مناسبت کامل آن با اوضاع فعلی دنیا و تحولاتی که ناشی از آن است تطبیق و مورد دقت قرار دهیم و مسأله را به صورت جامع آن مدنظر بیاوریم. قضیه نه‌تنها شامل مسائل حیاتی است که اعلیحضرت به آن اشاره فرموده‌اند، بلکه مربوط به مسائل اساسی دیگری است که ناشی از جاه‌طلبی هیتلر برای فتح دنیا می‌باشد. مسلّم است که اگر از جنبش‌های جهان‌گیری آلمان، با نیروی نظامی جلوگیری نشود، به آن طرف اروپا یعنی آسیا و آفریقا و حتی آمریکا سرایت خواهد کرد. همچنین مسلّم است که کشورهایی که خواهان نگاهداری استقلال خود هستند، اگر نخواهند یکی بعد از دیگری در این گرداب، چنان‌که عده‌ای از کشورهای اروپا فرو رفته‌اند، غوطه‌ور شوند، بایستی در یک تلاش مشترکی شرکت نمایند. بنابر این حقایق، دولت و ملت ایالات متحده آمریکا به طوری که به خوبی آشکار است نه تنها مشغول سازمان دفاع این کشور با تمام سرعت ممکنه می‌باشد، بلکه داخل اجرای برنامه بسیار وسیعی برای کمک به آن کشورهایی که به‌طور جدی داخل در مقاومت در مقابل جاه‌طلبی آلمان برای سلطه بر دنیا شده‌اند، برآمده است. وزیر مختار شاهنشاهی در واشنگتن، از نظر دولت من نسبت به وضعیات بین‌المللی و تلاش بزرگی که این کشور به عمل می‌آورد، آگاه شده است. یقین دارم که این موضوع را که بر اساس مذاکرات او در اینجا بوده به اطلاع دولت شاهنشاهی رسانده است. دولت من از اظهارات دولت شوروی و دولت انگلیس به دولت ایران که راجع به استقلال و تمامیت ارضی نظری ندارند[!]، اتخاذ سند نموده، و نظر به دوستی قدیمی که بین دو کشور ما موجود است من از دولت‌های انگلیس و شوروی راجع به نقشه فوری و نقشه آینده و مقاصد آنها کسب اطلاع نموده‌ام و به آنها مناسب بودن انتشار یک بیانیه عمومی را خطاب به تمام ملل آزاد دنیا در تأیید اطمینانی که تا به حال به دولت شاهنشاهی داده‌اند، خاطرنشان نمودم. مایل هستم که اعلیحضرت را از افکار خیرخواهانه خویش مطمئن ساخته و دوستی صادقانه خود را تجدید نمایم.

فرانکلین روزولت

منبع: روزنامه اطلاعات؛ ۷ و ۸ شهریورماه ۱۳۵۶