رضاخان و بیگانگان
اشاره
انگلیسی‌ها، آمریکایی‌ها، روسها، فرانسوی‌ها، صهیونیست‌ها و.... هر یک در فریب رضاخان برای هموار ساختن راه‌های غارت منابع ایران به نوبه خود ایفای نقش کردند. حتی دولتمردان ترکیه نیز تلاش داشتند از قافله این مداخلات عقب نمانند. دخالت‌های انگلیس و آمریکا در «گذرستان»های دیگر جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. اکنون «گذرستان» حاضر به نمونه‌هایی از همسویی رضاخان با سیاستهای توسعه‌طلبانه دیگر دولت‌های مداخله‌گر عصر خود پرداخته است
«اوژن اوبن» سیاستمدار و دیپلمات فرانسوی از نوامبر 1905 تا ژوئن 1907 سمت سفارت کشورش را در تهران بر عهده داشته و از جمله انقلاب مشروطیت ایران را از نزدیک شاهد بوده است. کتاب «ایران امروز» حاصل تحقیقات وی درباره ایران طی مدت زمانی است که عهده‌دار سفارتخانه کشور خود در تهران بوده است. او طی این مدت به شهرهای مختلف ایران سفر کرد و وضعیت زندگی مردم را مشاهده نمود. مقاله زیر بخشی از کتاب مذکور...
در طول تاریخ جهان، گردآوری سپاهیان منسجم در کنار تأمین تسلیحات مناسب جهت سازمان‌دهی امور دفاعی و فراهم ساختن مقدمات تهاجم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است؛ اما علاقة «محمدرضا شاه» به داشتن ارتشی قوی و مجهز به خاطر این تمایل تاریخی نبود؛ زیرا شاه همانند تمام حکومتگران قدرت‌طلب، از جمله پدرش1 که یک نظامی بود، تصور می‌کرد با اتکا به قدرت خارجی و توان نظامی- بدون اتکا به مردم-...
اسناد به جا مانده از دوران گذشته، اطلاعات شگفت‌انگیزی را دربارة تکاپوی مرموز صهیونی در ایران عصر پهلوی آشکار می‌سازند. براساس اسناد معتبر تاریخی، سران و رهبران صهیونیسم، در بعضی مقاطع تاریخی، برای اسکان یهودیان در مناطق مختلف جهان و ایجاد دولت یهود، جز فلسطین، سرزمین‌های دیگری را نیز در طرح‌های خود مدنظر قرار داده بودند. از میان سرزمین‌های مورد نظر، از کشورهای آرژانتین،...
تردیدی نیست که یهودیان و به طور مشخص فرقه صهیونیسم در ایران عصر پهلوی دارای امتیازات و جایگاه ویژه ای بودند. آنان در این کشور به سهولت و با طیب خاطر مشغول انجام اقدامات و فعالیت هایی بودند که در راستای اسلام زدایی و ضربه زدن به آیین اسلام صورت می گرفت. بدیهی است در اینجا روی سخن متوجه یهودیانی که سالیان سال در کنار ایرانیان به صورت مسالمت آمیز زندگی کرده بودند نیست بلکه صحبت از صهیونیست ها و...
لغو کاپیتولاسیون ۲ سال پیش از کودتای رضا خان روی داد رئیس‌الوزرای ایران، نجف قلی‌خان صمصام السلطنه که مرد ملی وطن دوستی بود، با موقع شناسی بر اساس اعلامیه لنین در سال ۱۲۹۷ شمسی، دو سال قبل از کودتای رضاخان قرارداد ترکمنچای و تمامی امتیازات ناشی از آن از جمله کاپیتولاسیون را ملغی اعلام کرد، یعنی کاپیتولاسیون را در واقع، نجف‌قلی خان بختیاری لغو کرد نه رضاشاه پهلوی! روز‌هایی که بر ما...
بوریس زاخاروویچ شومیاتسکی( متولد 16 نوامبر 1886 - 29 ژوئیه 1938) در سالهای 1302 تا 1304 ه.ش نماینده تام الاختیار شوروی در ایران بود .او در این عکس در کنار رضاخان سردار سپه نشسته است. همزمان با فعل و انفعالات قدرت یافتن سردار سپه و تضعیف جایگاه احمدشاه،در سالهای 1300 ، لنین با اعزام شومیاتسکی به تهران سعی داشت مانع از چرخش قدرت به نفع انگلستان در ایران شود. شومیاتسکی در جریان تصفیه استالینی در 8 ژانویه سال 1938...
مقاله زیر، گزارشی است از وضعیت سفارتخانه‌های ایران در چند کشور خارجی در دوران حکومت رضاشاه. این مقاله تحت عنوان «سفارتخانه‌های ایران در خارجه، قبل از وقایع شهریور» به قلم نویسنده‌ای به نام نامدار در روزنامه «داریا» و سپس به نقل از این روزنامه در مجله خواندنی‌ها به چاپ رسید. با هم می‌خوانیم: نمایندگی‌های ما در روسیه عده اتباع ایران در خاک روسیه زیاد و شاید از هر کشور...
روی کار آمدن رضاخان میرپنج و تأسیس حکومت پهلوی در واقع نابودی دستاوردهای حکومت پارلمانی؛ و سلطه بیش‌ازپیش استعمار انگلیس در ایران بود به طوری که روابط ایران با کشورهای دیگر را تحت تأثیر قرار می‌داد. در دهه دوم زمامداری رضاخان واقعه‌ای جزئی منجر به قطع روابط فرانسه و آمریکا با ایران شد. در آن زمان این تفکر که دولت رضاخان پهلوی دولتی وابسته و مجری سیاستهای انگلیس در خاورمیانه است، در...
پس از جنگ جهانی اول با فروپاشی امپراتوری عثمانی از یک سو و سقوط تزاریسم و روی کار آمدن بلشویک‌ها در روسیه زمینه‌های لازم برای تعقیب استراتژی ایجاد دولت یهودی در فلسطین بیش از پیش فراهم و آماده شد. قدرت یافتن کمونیسم در شوروی نقطه عطفی در تاریخ صهیونیسم و در مسیر تحقق آرمان صهیونی برپایی دولت صهیونی بود. از نظر رهبران صهیونیسم، سرنگونی تزاریسم در روسیه یکی از بزرگترین رویدادهای تاریخ جهان...
یکی از مهمترین دردسرهای سیاست خارجی حکومت رضاخان روابط با روسیه شوروی بود. ولی هنوز مسئله بازرگانی بین دو کشور و ترانزیت کالاهای ایرانی از خاک شوروی و نیز مسئله شیلات بحر خزر منحل نشده بود، بندر انزلی همچنان در اختیار روسها قرار داشت و یک ناوچه توپدار شوروی در آن بندر مستقر بود ودخالتهای سیاسی روسیه در امور داخلی ایران همچنان ادامه داشت. رضاشاه کشوری را از پیشینیان خود به میراث برده بود که هنوز...
یکی از مشکلات دامنگیر ایران پس از مشروطیت، بحران مالی و اقتصادی بود. هرج‌ومرج و ناامنی بازرگانی، بر‌هم‌خوردگی معیشت سنتی ایرانیان، روی‌آوردن به زندگی شهری و نیز مشکلات ناشی از جنگ جهانی اول و حضور و رقابت قدرتهای اروپایی، عرصه را به‌قدری برای دولت و ملت ایران تنگ نمود که دولت به تکاپو برای استقراض افتاد. ماجرای اعطای وام از سوی روسیه و انگلیس، حکایتهای مفصل و جالبی از تاریخ معاصر ما را...
راهی که آتاتورک به اشتباه آغاز کرده بود تا نژاد ترک را با عجله از نردبان تجدّد بالا بکشند، رضاشاه نیز در پیش گرفت، امّا با بررسی کردن آنچه در ایران و ترکیۀ تجدّدزده روی داد می‌توان گفت که آتاتورک الگوی ناقص و ناجوری از تجدّد اروپایی اجرا کرد، امّا بدتر از آن الگوبرداری ناقص‌تر رضاشاه از شیوۀ آتاتورکی تجددگرایی بود که بر ناسازگاری و بی‌تناسبی آن با وضعیت اجتماعی ایران می‌افزود. در مقالۀ...
اشغال ایران هرچند با هجوم نیروهای روس و بریتانیایی رقم خورد اما منافع میان‌مدت و درازمدت ناشی از آن به سود ایالات متحده امریکا تمام شد. از شهریور ۱۳۲۰ به بعد، برای نزدیک به چهار دهه، دولت امریکا به نحوی اساسی و جدایی‌ناپذیر درگیر امور ایران شد و به تدریج به مهمترین متحد سیاسی و نظامی محمدرضا پهلوی در سالهای سلطنتش بدل شد، هرچند پیش از اشغال ایران و در دوران پهلوی پدر نیز می‌شد ردی...
