رضاخان و آمریکا
اشاره
در روابط میان حکومت رضاشاه با آمریکایی‌ها چند فراز برجسته می‌توان یافت. استخدام هیئت مستشاری مالی آمریکا در دولت قوام(۱۳۰1) و ورود «میلسپو» به تهران و فعالیت دوساله وی در ایران، قتل «ماژورایمبری» کنسول آمریکا در تهران در تیر ۱۳۰۳ که سبب عقب نشینی آمریکا از دریافت امتیازات نفتی از ایران شد و بالاخره قطع روابط ایران با آمریکا در ۱۳۱۵ که متعاقب دستگیری سفیر ایران در آمریکا به خاطر یک تخلف رانندگی صورت گرفت، مهمترین رویدادهای فیمابین ایران و آمریکا در دوره رضاشاه تا قبل از جنگ جهانی دوم بود. در جنگ جهانی دوم آمریکا آشکار تر از گذشته در صف متفقین قرار گرفت و کاملاً موید اشغال ایران گردید.
«گذرستان» حاضر فرازهایی از روابط ایران و آمریکا در دوره رضاشاه را مورد بررسی قرار داده است.
«جان گونتر» نویسنده آمریکایی در کتابش با عنوان «در درون آسیا» که در سال 1939 منتشر ساخت، فصلی را به رضاشاه اختصاص داده است. گونتر درباره زندانیان سیاسی عصر رضاشاه می‌نویسد: «نه محاکمه‌ای وجود دارد، و نه حکم دادگاهی. خصم باید از میان برداشته شود، و اگر مرگش بنا به مصلحت ضرورت یابد، نه با تبر میرغضب و گلوله تفنگ جوخة اعدام که با روش ملودرام‌تر خوراندن سم به سراغش می‌آید....
پیشینه فعالیت‌های تبلیغی در ایران گروههای تبشیری مسیحی در ایران تا پیش از شکل‌گیری دولت مقتدر و منسجم صـفویه به صورت پراکنده فعالیت می‌کردند.اوضاع نامساعد داخلی ایران در سالهای پیش از قرن دهـم هجری،نبود دولتهای مـقتدر مـرکزی و نابسامانیهای ناشی از تهاجم قوم مغول و تیمور به ایران، حضور جدی گروههای مبلّغ را محدود و حتی غیر ممکن ساخته بود.گزارشهای موجود تنها به...
روز 22 بهمن 1308 «چارلز سی هارت» وزیرمختار آمریکا در تهران در گزارشی که متعاقب اولین ملاقات خود با رضاشاه به آمریکا مخابره کرد، نوشت «مردی را ملاقات کردم که چند قدم بیشتر با توحش فاصله نداشت». در اواخر سال 1929، وزارت امورخارجه آمریکا اعلام کرد که «چارلز کامرهارت» وزیرمختار سابق آمریکا در آلبانی، به سمت وزیرمختار جدید آمریکا در ایران منصوب شده است. هارت و خانواده‌اش در...
تأسیس مدارس آمریکایی در ایران، با آغاز فعالیت میسیون آمریکایی در این کشور همراه است. گفتگو از فعالیت فرهنگی میسیون، شاید در نگاه اول غریب بنماید؛ زیرا میسیونر مترادف با انسان والایی است که در سخت‌ترین شرایط و با امکاناتی ناچیز، سخاوتمندانه و با فداکاری تحسین برانگیز به یاری محرومان جهان می‌شتابد. در حقیقت فعالیت میسیون چه در مرحله تکوینی خود که موجدش کلیسا بود و انگیزه‌اش رساندن پیام...
ساشماری دیپلماسی فرهنگی آمریکا در ایران با استفاده از منابع مختلف با تأکید بر آثاری چون: روز شـمار روابط ایران و آمریکا نوشته بهروز طیرانی،شیر و عقاب نوشته جیمز بیل، سیاست خـارجی آمریکا و شاه، یادگارعـمر نـوشته عیسی صدیق،دوره ماهنامه مرزهای نو (نشریه اداره اطلاعات آمریکا درایران)اسناد سفارت آمریکا درتهران،اسناد کمیسیون مبادلات فرهنگی و آموزشی ایران و آمریکا (فولبرایت) و...
این مقاله با تکیه بر اسناد،به بررسی و بازشناسی اهـداف و سیاستهای درازمدت فرهنگی ایالات متحده در پنج محور پرداخته است.سپس با نگاهی اجـمالی به مهمترین تشکیلات و ابـزارهای سـازمانی دیپلماسی عمومی آمریکا در ایران شده است.این سازمانها که شامل سازمانهای دولتی،بخش خصوصی و عمومی است،بیشترین نقش را در اجرایی کردن اهداف و سیاستهای فرهنگی آمریکا در ایران بر عهده...
برنارد گوتلیب، کنسول آمریکا، در سال 1923 در گزارشی محرمانه شواهدی از وحشیگری‌های رضاخان به دست می‌دهد: «رئیس‌الوزرای فعلی، یک دهاتی بی‌سواد با خوی ددمنشانه است که با هوشمندی، قاطعیت و استحکام شخصیت ذاتی خاصش که ندرتاً در ایرانی‌ها یافت می شود، به مقام کنونی دست یافته است. مردی است با خشمی مهارنشدنی؛ او شخصاً رییس‌الوزرای سابق، قوام السلطنه، را مضروب ساخت (آن هم طبق گزارش ها در...
اغلب اولین اشتباه در اعتماد کردن به آمریکا را به مصدق نسبت می‌دهند که برای خنثی کردن کودتای انگلیسی 28مرداد ، از سفیر ایالات متحده کمک خواست اما غافل از این بود که او خود رفیق دزد است. اما آن اشتباه، اولین سابقه خیانت آمریکا در برابر کسانی که به آنها اعتماد کرده بودند، نیست. 12 سال پیش از آن، رضاخان که برغم عمل به نسخه انگلیسی‌ها در اخراج متخصصان آلمانی، شاهد حمله متفقین از شمال و جنوب بود...
: مقاله حاضر به تاریخچه روابط دو کشور ایران و آمریکا و تلقی نخبگان سیاسی هر دو دولت از این روابط پرداخته است. ایده اصلی مقاله این است که نخبگان ایرانی به دنبال نیروی سوم و جایگزین کردن آن برای توازن قوا میان قوای روس و انگلیس در ایران بوده‌اند و نخبگان آمریکایی هم در عین انگیزه‌های متفاوتی که برای این رابطه داشته‌اند، بیش از هر چیز در پی کسب مقبولیت در عرصه سیاست بین‌المللی و...
«هرولد. جی. ماینور» دبیر سفارت آمریکا در تهران دو هفته قبل از ورود نیروهای متفقین به ایران و سقوط رضاشاه، گزارشی از وضعیت جامعه ایران به کشورش ارسال کرده بود. این گزارش را با هم می‌خوانیم: «شکی نیست که این توده‌های تیره‌بخت واقعاً ناراضی‌اند. ... بهره‌کشی و استثمار توده‌ها واقعاً از این بیشتر نمی‌شود، و این دقیقاً همان چیزی است که توجهم را جلب می‌کند و آن را با...
اقدام مشترک شوروی و انگلستان در اشغال نظامی خاک ایران در شهریور 1320، رویدادی بود که حمایت آمریکا را نیز به دنبال داشت. زیرا اگرچه آمریکائیها در شروع این حمله مشارکتی نداشتند ولی راجع به این حادثه از پیش با آنان رایزنی شده بود و جبهه «متفقین» در مورد ایران نیز اتفاق نظر خودرا کاملاً حفظ کرده بودند. دولتمردان آمریکائی ابتدا تبلیغات روسیه و انگلیس در مورد حضور کارشناسان و تکنسین‌های آلمانی...
در ماه مارس 1930، مکس ام. دیکسن ، نماینده آمریکایی «شرکت نفتِ باند و شئر» نیویورک همراه با شخصی به نام حسین مصطفی‌اف (حسن مصطفی بِیگ) با هدف کسب امتیاز نفت در پنج استان شمالی که در حوزه امتیاز شرکت نفت انگلیس و ایران نبود وارد تهران شد. تلاش‌های دیکسن نهایتاً نافرجام ماند، ولی مذاکراتی که با تیمورتاش، فروغی، و دیبا، حسابدار دربار، انجام داد تا حدودی نظام رشوه را در محافل عالی مملکت و نحوه...
از روزی که انگلستان در کشور ایران مجبور شد سهم بیشتری برای امریکا قائل شود، بخوبی می‌دانست که این کشور تازه به دوران رسیده در ایران، یکه‌تاز میدان خواهد شد. جنگ بین‌الملل دوم، سبب سرنگونی رضاخان پهلوی، عامل سرسپرده انگلیس شد. حسین فردوست در آن زمان به عنوان رابط محمدرضا پهلوی با مستر ترات یکی از مقامات اطلاعاتی انگلستان تماس‌هایی گرفت و موافقت آنان را برای جایگزینی پسر به جای پدر، کسب...
لغو قانون استخدام مستشاران نظامی آمریکا قانون استخدام مستشاران نظامی آمریکا در سال 1322، در اواخر جنگ دوم جهانی و در دوران کابینه علی سهیلی به امضا رسیده بود. پیش از سهیلی، احمد قوام ـ قوام‌السلطنه ـ تلاش فراوانی برای باز کردن پای مستشاران نظامی به ایران به عمل آورده بود. قوام در سومین دوره نخست‌وزیری خود1 که مقارن دومین سال پادشاهی پهلوی دوم بود توانست شا ه را به چرخش سیاسی به سوی آمریکا به جای...
روز پنجم فروردین 1301 روزنامه «اتحاد» نوشت که وزیر مختار جدید آمریکا در سر راه رسیدن به تهران وارد کرمانشاه شده و شب پنجم برج حمل میهمان حکمران کرمانشاه بوده است. در این گزارش آمده است: وزیر مختار جدید آمریکا «جوزف سائول کُرنفلد»(Joseph Saul Kornfeld) یک خاخام یهودی است که جانشین «کالدول» وزیرمختار پیشین امریکا در ایران شده است. این جابه جایی در 17 آبان 1300 صورت گرفته است. انتخاب بک...
نوشته حاضر گزارشی از فعالیت‌های غیرقانونی «آرتور پوپ» آمریکایی دلال اشیای عتیقه در ایران است. وی که روابط نزدیکی با حکومت پهلوی و به ویژه شخص رضاشاه داشت در سالهای حکومت او توانست عتیقه‌جات فراوانی را با روش‌های غیرقانونی از ایران خارج و به آمریکا انتقال دهد. «والاس موری» کاردار آمریکا در تهران در گزارشی به وزارت خارجه کشورش با تأکید بر اینکه پس از موضوع کشمکش بر سر...
دیوید ویلیامسن کاردار آمریکا در تهران در گزارشی کلاسیک به وزارت خارجه کشورش به تاریخ 2 مه 1929 چنین می‌نویسد: .... احتراماً به اطلاع می‌رساند که اوضاع سیاسی داخلی در ماه گذشته بسیار آرام بود... شاه دارد همچنان به جنگ خاموش ولی مؤثرش بر ضد قشر روحانی ادامه می‌دهد. روش او ساده‌ترین روش است. ملاهای با نفوذ را پنهانی بازداشت می‌کنند و به زندانی دور از محل سکونت‌شان می‌برند. لازم به ذکر...
پس از کودتای 1299ش و حکومت سه ماهه کابینه سیاه، احمدشاه قاجار با تکیه بر واگذاری وزارت جنگ به رضاخان، سید ضیاالدین طباطبایی را از ایران اخراج کرد و احمد قوام‌السلطنه را به صدارت گماشت. قوام‌السلطنه که یارای مخالفت با قدرت وزیرجنگ را نداشت سعی نمود تا با تکیه بر یک قدرت بی طرف توازن قوا را ایجاد کند و از نفوذ روزافزون انگلستان و ایادیش بکاهد. به همین منظور به جهت پر نمودن خزائن خالی دولت مسئله...
روی کار آمدن رضاخان میرپنج و تأسیس حکومت پهلوی در واقع نابودی دستاوردهای حکومت پارلمانی؛ و سلطه بیش‌ازپیش استعمار انگلیس در ایران بود به طوری که روابط ایران با کشورهای دیگر را تحت تأثیر قرار می‌داد. در دهه دوم زمامداری رضاخان واقعه‌ای جزئی منجر به قطع روابط فرانسه و آمریکا با ایران شد. در آن زمان این تفکر که دولت رضاخان پهلوی دولتی وابسته و مجری سیاستهای انگلیس در خاورمیانه است، در...
اولین تقاضا برای کاوش‌های باستان‌شناسی، دقیقاً سه روز پس از تصویب قانون جدید آثار باستانی، در تاریخ 6 نوامبر 1930 از سوی وولسین به نمایندگی از طرف موزه دانشگاه پنسیلوانیا داده شد. وی درخواست کاوش در 2 منطقه دامغان و استخر را مطرح کرد. دامغان منطقه‌ای در 215 مایلی شرق تهران در راه تهران - مشهد است. این باور وجود داشت که دامغان همان منطقه قدیمی صد دروازه بوده است؛ یعنی پایتخت سلسله پارتیان که در...
محمدرضا شاه با وابستگی تنگاتنگی که با دولت امریکا پیدا کرده بود، در سال 1342، مبلغ 200 میلیون دلار وام از بانک‌های امریکا، به ضمانت دولت امریکا، برای خرید اسلحه از آن دولت دریافت نمود، و سپس، تعدادی از نظامیان امریکا را با عنوان مستشاران نظامی، برای آموزش ارتش ایران استخدام کرد که با خانواده‌های خود به ایران آمدند. دولت امریکا درخواست نمود که: «کارمندان هیأت‌های مستشاران از امتیازات و...
: لویس جی. دریفوس، جونیور Louis Goethe Dreyfus Jr متولد 1889 و درگذشته به سال 1974 در دوره ریاست جمهوری فراکلین روزولت از پانزدهم تیرماه 1318 ( هفتم جولای 1919 ) به عنوان وزیر مختار آمریکا در تهران معرفی شد . درآن زمان هنوز پست سفیر در نمایندگی آمریکا در کشورهای مختلف بوجود نیامده بود . دریفوس در 27 آذر ماه 1319 ( 18 دسامبر 1940 ) یعنی حدود هشت ماه قبل از اجبار رضا خان به کناره گیری از سلطنت، استوار نامه خود را...
سند حاضر گواهی دیگر بر ضعف حکومت مرکزی ایران در دوره پهلوی اول در قبال سیاستهای استعماری بریتانیا، و نیز شاهدی دیگر بر این مدعاست که قدرت‌های استعمارگر با نادیده‌گرفتن حقوق کشورها و ملت‌های تحت سلطه خویش منابع ثروت آنها را به تاراج برده و کوچکترین حقی برای صاحبان اصلی این منابع قائل نیستند؛ در این سند که ترجمه‌ای از روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» مورخه ۲۴ آوریل ۱۹۳۴ (۴ اردیبهشت...
اشغال ایران هرچند با هجوم نیروهای روس و بریتانیایی رقم خورد اما منافع میان‌مدت و درازمدت ناشی از آن به سود ایالات متحده امریکا تمام شد. از شهریور ۱۳۲۰ به بعد، برای نزدیک به چهار دهه، دولت امریکا به نحوی اساسی و جدایی‌ناپذیر درگیر امور ایران شد و به تدریج به مهمترین متحد سیاسی و نظامی محمدرضا پهلوی در سالهای سلطنتش بدل شد، هرچند پیش از اشغال ایران و در دوران پهلوی پدر نیز می‌شد ردی...
سیاست ایالات متحده در برخورد با ایران در دوران بعد از جنگ دوم جهانی، مبتنی بر «کنترل ایران» براساس گسترش همکاری‌های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی بوده است، از این‌رو سیاست‌مداران امریکایی از سازوکارهایی برای وادارسازی ایران به سیاستهای همگون با خود بهره می‌برند. رفتار ایالات‌متحده در برخورد با ایران بیانگر این واقعیت است که بخش عمده رفتار سیاست خارجی آمریکا بیش از آنکه...
در ماه مارس 1930، مکس ام. دیکسن ، نماینده آمریکایی «شرکت نفتِ باند و شئر» نیویورک همراه با شخصی به نام حسین مصطفی‌اف (حسن مصطفی بِیگ) با هدف کسب امتیاز نفت در پنج استان شمالی که در حوزه امتیاز شرکت نفت انگلیس و ایران نبود وارد تهران شد. تلاش‌های دیکسن نهایتاً نافرجام ماند، ولی مذاکراتی که با تیمورتاش، فروغی، و دیبا، حسابدار دربار، انجام داد تا حدودی نظام رشوه را در محافل عالی مملکت و نحوه...
