مشروطیت - شیخ فضل الله نوری
اشاره
آیت‌الله شیخ فضلالله نوری از مجتهدان طراز اول در تهران و از پیشروان جنبش مشروطه ایران بود. وی با پشتیبانی آخوند خراسانی، اصل دوم ممتم قانون اساسی مشروطه مبنی بر تشکیل هیات نظار را به تصویب مجلس شورای ملی رساند ولی به دلیل اختلاف با دیگر نمایندگان درباره برخی از اصول متمم قانون اساسی مشروطه، از مجلس کناره‌گیری کرد و با راه‌اندازی جریانی که مشروعه‌خواهی نام گرفت، اعتراضات شدیدی بر مشروطهخواهان و مشروطیت وارد کرد. وی پس از دوره استبداد صغیر و فتح تهران به‌دست مشروطهخواهان در دادگاهی محاکمه و سرانجام اعدام شد.
«گذرستان» حاضر به بیان دیدگاه‌ها و مواضع آیت‌الله شیخ فضلالله نوری پرداخته است.
مشروطه‌ای که در فرنگستان ساری و جاری است، با مشخصات خاصی که دارد شایستة اجرا در ایران نیست. ایرانیان باید مشروطه‌ای منطبق بر سنن ملی و مذهبی خود برقرار کنند. خدا گواه است کسی ضدیت با عدل ندارد و چه شده است کسی که اول مقدم در این امور بوده است،اقدام بر ضدیت یا تخریب این اساس مقدس معدلت را قصد کند که نه عقلاً‌و نه شرعاً جایز بلکه حرام است؛ مقصود، تطبیق این مجلس است با قانون محمدی(ص) «تاریخ...
مخالفت قوانین موضوعه مجلس شورای ملی با قواعد اسلامیه، درعهده علمای اعلام (ادام الله برکات وجوهم) بوده و هست. لذا مقرر است درهر عصری از اعصار، انجمنی از طراز اول مجتهدین و فقهاء متدینین تشکیل شود که قوانین موضوعه مجلس را قبل از تأسیس، در آن انجمن علمی به دقت ملاحظه و مذاکره نمایند. اگر آنچه وضع شده مخالف با احکام شرعیه باشد، عنوان قانونیت پیدا نخواهد بود و امر انجمن علمی در این باب، مطاع و متبع است و...
به مناسبت یکصد و یازدهمین سالگرد شهادت آیت الله شیخ فضل الله نوری نشست مجاهد بصیر بصورت مجازی و به همت مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا برگزار شد. دبیری این نشست را حسین نوری به عهده داشت و حجت الاسلام و المسلمین مهدی ابوطالبی، حجت الاسلام و المسلمین ذبیح الله نعیمیان و حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی هم میهمانان این نشست بودند. حسین نوری(دبیر نشست) : صد و یازده سال قبل در همین ایام، اتفاقی...
پرمـاجراترین داستان تاریخ مشروطه، سرگذشت اندوهبار مجتهد بزرگ تهران مرحوم حاج شیخ فضلالله نوری اسـت. اگـر کـسی تاریخ مشروطیت را که اکنون غبار ابهامات تا حدودی از آن زدوده شده است، به درستی مطالعه کـند و اندکی حب دیانت و کرامت در او باشد، مانند شیخ حسین لنکرانی در حیرت فرو خواهد رفـت و باورش نمی‌شود که چـگونه مـمکن است آن مرد با عظمت در طوفان اباحی‌گری و روشنفکری...
روز 9 مرداد ۱۲۸۸ هجری شمسی شیخ فضل الله نوری، پرچمدار دفاع از مشروعیت جنبش مشروطه، به دار آویخته شد.حاج شیخ فضل الله نوری از بزرگترین علمای متنفذ ایران در قرن 13 و 14 ق. است.او فرزند ملاعباس کجوری بود و در ماه ذیحجه 1258ق در تهران به دنیا آمد. دروس مقدماتی را در تهران خواند و برای ادامه تحصیلات عازم عتبات گردید. وی از درس شیخ راضی نجفی استفاده برد و سپس به همراه دایی‌اش ـ محدث نوری‌ـ و در 1292ق به...
از آیت‌الله حاج شیخ حسین لنکرانی خاطراتی راجع به شهادت آیت الله شیخ فضل الله نوری نقل شده که خواندنی است . گرچه مرحوم لنکرانی در سالهای حیات شیخ شهید به لحاظ سنی اقتضای آن را نداشت که در عداد یاران و همرزمان آن شهید بزرگوار شمرده شود ولی آشنایی و ارادت به شیخ شهید را از همان کودکی و به تبع صمیمیت پدر خویش با ایشان به دست آورده و شیخ شهید نیز به وی قرآن هدیه کرده بود . آقای لنکرانی در تمام عمر شیفته...
تاریخ مشروطه بسیار پر فراز و نشیب است. در این میان تاریخ نگاری ایران دست خوش اتفاقات و تغییراتی شد که کفه ترازو را به نفع روشنفکران وابسته تغییر داد. تنها در همین سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که مطالعاتی پیرامون مشروطه مشروعه، شیخ فضل الله نوری و یارانش صورت گرفته است. این گفتگو نیز بر آن است تا یکی از مبارزین آن دوره را برای تاریخ پژوهان معرفی نماید: * این جلسه به مناسبت بزرگداشت خاطره...
مجموعه آثار حاجی عبدالله خان قراگزلو از شخصیت های قاجاری که به نوعی درگیر انقلابات مشروطه هم شد مجموعه ای از چند سفرنامه جالب توجه می باشد. کتابچه خوزستان، گزارش سرخس ، کتابچه مرو، کلات نادری و مهم تر و مفصل تر از همه سفرنامه مکه است که به سال 1319 هجری قمری از طریق انزلی به سمت استانبول و از آنجا با کشتی به سمت جده به انجام رسیده است. صفحات 205 تا 342 کتاب سفرنامه مکه است. سفرنامه های مکه در دوره قاجاری...
یپرم خان حکم اعدام شیخ‌فض‌الله نوری را اجرا کرد. او خود را مجاهد می‌دانست و به رهبری مجاهدان افتخار می‌کرد، در ماجرای پارک اتابک به مجاهدین حقیقی آذربایجان به سرپرستی ستارخان و باقرخان حمله کرد و آنجا را به آتش کشید. خبرگزاری فارس ـ گروه تاریخ: شاهد توحیدی: عموم محققین و مورخین، حتی اسمعیل رائین که سعی داشته است از یپرم خان ارمنی و اقدامات او قهرمانی افسانه‌ای بسازد، نامی از...
مشروطیت، از حوادث بزرگ دوران معاصر است که، به لحاظ «تأثیر عمیق و ماندگارش بر سیاست و فرهنگ این سرزمین، نقطه عطفی در تاریخ به شمار می‌رود و امروزه بسیاری از صاحبنظران، بررسی مشروطیت و کاوش درباره ریشه‌ها و پیامدهای آن را، برای آشنایی نسل حاضر با پیشینه فرهنگ و سیاست کشور خویش، و عبرت‌گیری از آن در جهت بهبود وضعیت کنونی خود، امری حیاتی می‌شمرند. بررسی مشروطیت، اما، بدون پرداختن...
کمیته مجازات، انجمنی با اهداف تروریستی بود که در اواخر قاجار اقدام به ترور افرادی که به نظرشان ایادی بیگانه بودند، می‌کردند. پس از خاتمه جنگ جهانی اول، روس‌ها و انگلیس‌ها در همه امور ایران دخالت می‌کردند و عده‌ای از جراید و رجال را عامل اجرایی خود کرده بودند. این وضع باعث شد که میرزاابراهیم‌خان منشی‌زاده انجمنی سرّی تشکیل دهد. او و دوست دیرینش اسدالله‌خان ابوالفتح‌زاده...
روز نهم مرداد 1288 آیت‌الله شیخ‌فضل‌الله نوری پرچمدار مشروطه مشروعه و اعلم مجتهدان زمان خود به حکم دادگاه بر بالای دار رفت. غالب تاریخ‌نویسان مشروطه، شیخ‌فضل‌الله نوری را با عنوان طرفدار استبداد معرفی کرده‌اند و در محکومیتش قلم زده‌اند اما محاکمه و اعدام این فقیه بزرگ، چهره دیگری از او در تاریخ باقی گذاشته و جوّی را که در اجتماع اواخر عمر او پیدا شد تا این اقدام را در حضور...
تاریخ معاصر ایران با حرکتها و نهضتهای متعدد مردمی در ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آثار متفاوتی که به همراه داشته، رقم خورده است. یکی از جنبشهای بارز در این مقطع تاریخی، نهضت و جنبش مشروطیت است که با حضور و دخالت علماء اسلامی و مبدأیت و نقش آفرینی آنان در صحنه اجتماعی سیاسی و نقش بارز و آشکار مردم به پیروی از علما آغاز گردید. چنانکه در منابع تاریخی مشروطه آمده است، آیت الله سید عبدالله بهبهانی...
وقتى براى اولین بار تاریخ مشروطه را مرور کردم و از نقش ارزنده آیت الله شهید حاج شیخ فضل الله نورى در حفظ و نگاه دارى جنبه دینى آن نهضت آگاه شدم، از سرانجامِ شوم بر خورد مخالفان با آن رهبر بزرگ مذهبى بسیار ناراحت و منقلب شدم، و در صدد برآمدم که آن را جبران کنم. تا قبل از آن که کتاب «نهضت روحانیون ایران» را بنویسم (سال 1341) تاریخ مشروطه را بعضى از افراد بى قید و لامذهب نوشته بودند که از روحانیان...
□ جناب منذر، شما سالها درباره زندگی، افکار و مبارزات آیت‌الله حاج شیخ فضل الله نوری، تحقیق و پژوهش کرده اید. آیا حاج شیخ فضل الله نوری، چنانکه بسیاری از مورخان و تحلیلگران مشروطه مدعی اند، مخالف آزادی بوده، یا تنها با برخی از انواع و صورتهای آن ضدّیت داشته است؟ و اساساَ آزادی از منظر وی چه تعریف و حکمی دارد؟ سؤال بسیار جالب و مهمی است و پاسخی دقیق و دور از شعار می طلبد. شیخ با...
انقلاب مشروطه ایران که پس از چند سال مبارزه روشنفکران ، روحانیون و مردم با استبداد دوره ناصری و مظفری در 13 مرداد 1285 با امضای فرمان موسوم به مشروطه توسط مظفرالدین شاه به بار نشست ، اگرچه با فراز و فرودهای خود به استبداد خاندان پهلوی در ایران منجر شد و سرانجام به انقلاب مردم ایران در بهمن 57 پیوست ، اما پس از گذشت بیش از یکصد سال هنوز هم محل بحث و مداقه کسانی است که از چرایی شکست این انقلاب که می...
تاریخ معاصر، شیخ فضل‌اللّه نورى را به پایمردى در راه عقیده و تشخیص سیاسى و دینى خویش مى‌شناسد، و مخالفانش هر نوع اتّهامى به وى وارد کنند، بارى، او را عنصرى زمانه باز و مُذَبذَب نمى‌شمرند. چه، صلابت و مقاومتى که شیخ در برابر مرگ از خود نشان داد، شائبة هرگونه دنائت اخلاقى و تَذَبذُب سیاسى را از وى مى‌زداید. افزون بر این، دوست و دشمن معترفند که شیخ از هوشى سرشار و فوق العاده برخوردار...
در باب مشروطیت و وقایع عصر قاجار پژوهش هاى گسترده اى به عمل آمده؛ اما هنوز پاره اى از مسائل اجتماعى و فکرى وجود دارد که در پرده ابهام به سر مى برد؛ از این رو با توجه به بستر تاریخى این قضایا و همچنین مطالبى که بزرگان نگاشته اند، در این دوره باید تحقیقات وسیع ترى انجام گیرد. مطالبى که در این مجال ارائه مى شود، بحثى است تطبیقى بین گفتمان سیاسى و اندیشه سیاسى مرحوم شیخ فضل اللّه نورى با مرحوم میرزاى...
واقعة شهادت مرحوم شیخ فضلالله نوری(ره) بهقدری تأثربرانگیز بود که شور و شادی پیروزی مشروطیت را در اشک و اندوه فرو برد و بسیاری از دوستان و مریدان و حتی بعضی از مخالفان مرحوم شیخ را قرین غصه و غم ساخت. تاریخ را که میخوانیم شگفتزده میشویم که علمای مشروطهخواه با شنیدن خبر شهادت ایشان بسیار متأثر و اندوهگین شدند و این نبود مگر بهخاطر سجایای علمی، اخلاقی و اجتماعی بیمثال شیخ شهید که هیچکس نمیتوانست...
محاکمه و اعدام شیخ‌فضل‌الله نوری یکی از مهمترین وقایع دوران مشروطیت است که کتابها و مقالات متعددی درباره آن چاپ شده است. خبرگزاری فارس برای روشن شدن این واقعه مهم تاریخ معاصر ایران، بخش‌هائی از دو کتاب را که در سالهای بعد از انقلاب درباره مرحوم شیخ‌فضل‌الله نوری چاپ شده است در اینجا می‌آورد. کتاب نخست "نخستین فریادگر مشروعه در بیداد مشروطه" نوشته مصطفی بروجردی است که از سوی...
انقلاب، اندیشه، تاسیسات و آثار مشروطیت پدیده‌ای مهم و بی‌سابقه در تاریخ کشور ما بود. به همین دلیل در زمان وقوع درباره ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این انقلاب بحثها و گفتگوهای زیادی در موافقت و مخالفت با آن ارائه شد. این مقاله به تبیین نظ‌ریات و دیدگاههای یکی از...
فتوت نصیری سوادکوهی متولد 1329 در سوادکوه است. دوران دبیرستان را در ساری و سواد کوه گذرانده است. حقوق جزایی و جرم‌شناسی را در دانشگاه تهران و هم‌اکنون دوره دکترای حقوق را در دانشگاه ماستریخت هلند طی کرده و به مرحله نگارش پایان نامه رسیده است. او از نظر قضایی همه سمت‌های قضایی را از دادیاری و دادرس دادگاه و رئیس دادگاه و بخشدار و دادستان و بازپرس را گذرانده و حدود سی و سه سال در دادگاه...
اینکه شیخ فضل الله نوری، بانی اصلی و رهبر درجه اوّل انقلاب مشروطیت ایران، کارش به تحصن در زاویة حضرت عبدالعظیم(ع) کشیده شد و روز به روز در اقلیت کوچکتری قرار گرفت نه به خاطر کم بودن فضیلتهای شخصی او بود و نه به خاطر بیحساب بودن راه و منشش. او در اقلیت افتاد چون راه صعب و دشوارِ حقیقت هر سعه و طلاقتی را برنمیتافت و تا رسیدن به قلّة قاف مرغان بیشماری خسته و زار یا در پی دانه و دام میشدند. بههرحال سیمرغ...
بررسى مناسبات شیخ و اتابک (از دوران ناصرالدین شاه تا بحبوحة مشروطیت) به وضوح نشان مى‌دهد که آن دو همواره با یکدیگر مخالف و درگیر بوده‌اند، و این امر، ناقض شایعات مبنى بر «کمک مالى اتابک به شیخ» در دوران تحصن حضرت عبدالعظیم (ع) است. در آنجا وعده دادیم که در پایان کتاب حاضر، ضمن بحثى گسترده پیرامون روابط و مناسبات شیخ و امین السلطان، مخالفت و درگیرى دیرین میان ایشان را در وجوه مختلف سیاسى...
: یازدهم تیر ماه سالروز بردار شدن شیخ فضل نوری به جرم مشورعه خواهی و مبارزه با استعمار و عومل نفوذی آن است. به همین مناسبت آنچه از نظر می‌گذرد بررسی شتابزده‌ای از حرکت مشروطه، مشروطه مشروعه، علل مخالفت شیخ، پنهان نمودن اهداف و مقاصد جریان، لژ بیداری و «وابستگان به سیاست انگلیس» است. ***** زندگینامه شیخ فضل الله نوری عالم مجاهد، فقیه ژرف‌اندیش، مدرس برجسته حوزه علمیه،...
در چالش میان سنت و تجدد در عصر مشروطه ایران و بازتاب آن در تفکر و رفتار سیاسی سنت‌گرایان و تجددطلبان در موافقت و مخالفت با مشروطیت، غالب مورخان و پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به اعتبار مخالفت شیخ فضلالله با مشروطیت، وی را یک سنت‌گرای افراطی، مرتجع، استبدادطلب و مخالف هرگونه تجدد تلقی و معرفی کردهﺍند. موافقان شیخ فضلالله نیز به اعتبار وجوه غربی اندیشه‌ها و تلاش‌های...
نمایشگاه تاریخ‌نگاره‌های «ایستادن در طوفان» به‌مناسبت سالروز صدور فرمان مشروطیت و شهادت شیخ فضلالله نوری از 14 مردادماه به مدت 10 روز در فرهنگسرای انقلاب برپا شده است._به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به‌نقل از سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، نمایشگاه تاریخ‌نگاره‌های «ایستادن در طوفان» از مجموعه نمایشگاه‌های «منتظر بصیر» است که با همکاری بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عج) استان تهران در قالب...
احمدجان میرزایی مستندساز از ساخت مستندی در خصوص زندگی شهید «شیخ فضلالله نوری» و پخش آن در شبکه نمایش خانگی خبر داد. احمد جان‌میرزایی مستندساز در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی فارس از ساخت مستند «شیخ فضل الله نوری» تحت عنوان «آخرین آواز قو» خبر داد.وی درباره روند شکل گیری و ساخت این مستند گفت: شهریور 90 این موضوع به همراه چند موضوع دیگر در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی مطرح شد و بنده در موضوعات...
از زمانی که روشنفکری سکولار در ایران پا گرفته است و با قدرت یافتن حکومت دیکتاتورمآب پهلوی، که ضدیت با دین را جزء رسالت‌های خود می‌دانست تقویت شد، تا به امروز شاهد حمله به مسلمات دین از سوی این طیف بوده‌ایم. اینکه چرا جریانات سکولار در بخش‌هایی از تاریخ معاصر احساس آزادی بیشتری می‌کنند و مسلمات دین را مورد هجمه قرار می‌دهند سؤالی است که می‌تواند با کنکاش در این برهه‌های حساس...
از دوره سلطنت قاجارها بخشی از رو‌حانیت شیعه نقش مهمی در تحولات معاصر ایران ایفا کرده است. در سلسله تحولات این دوره بیش از همه نام میرزاحسن شیرازی به چشم می‌خورد که در ماجرای جنبش ضدرژی مواضع فعالی گرفت. این نقش در دوره مشروطیت به اوج خود رسید. مهمترین چهره این دوره آخوند ملامحمدکاظم خراسانی...
سرّ زندگی و افکار مرحوم شیخ فضلالله نوری(ره)، شهید مشروطیت شرعی، با گذرهای اجمالی و مرورهای احساسی معلوم نمی‌شود، بلکه تأمل بسیار می‌خواهد تا از تاریخ پر گرد و غبار مشروطه، انوار پر فروغ شجاعت، دیانت و فطانت او آشکار شود. البته شیخ(ره) با آن‌همه فضیلت و عظمتی که درباره‌اش گفته شده است نمی‌بایست و نمیتوانست بی‌برنامه و اصول، با رویداد عظیمی چون مشروطه همراه شود یا مخالفت کند...
