بانک و بانکداری در دوره پهلوی
اشاره
در خرداد ۱۳۵۸، بر اساس مصوبه شورای انقلاب، به منظور حفظ حقوق سپرده گذاران و سرمایه داران و بکار انداختن چرخ های تولیدی کشور، تمام بانک های سراسر کشور ملی اعلام شد. از دیگر اقدامات انجام یافته پس از پیروزی انقلاب در نظام بانکی، اقدام در جهت استقرار نظام اقتصاد اسلامی در اداره بانک ها بود.
«پرونده» حاضر به موضوع بانک و بانکداری در دوره پهلوی و همچنین تاریخچه بانکداری در ایران پرداخته است.
روز 14 اردیبهشت 1306 لایحه تأسیس بانک ملی ایران به تصویب مجلس شورای ملی رسید. تشکیل بانک به شکل جدید نخستین بار در سال 1285 ده سال قبل از به وجود آمدن بانک شاهی از سوی حاج محمدحسن امین دارالضرب یکی از صرافان بزرگ تهران، به مظفرالدینشاه قاجار پیشنهاد شد. در این پیشنهاد پس از به تأثیر بانک در پیشرفت صنعتی کشورهای اروپایی و ذکر این که رواج صنعت و احداث خطوط آهن و تلگراف بدون ایجاد بانکی بزرگ میسر...
بانک شاهى (ROYAL BANK) یا دقیقتر بگوییم: بانک شاهنشاهى ایران و انگلیس که در 1268 ش تأسیس گردید، نزدیک به چهل سال، بانک رسمى دولت ایران و بانک مرکزى این کشور به شمار مى‌رفت و حق انحصارى صدور اسکناس را هم داشت1، و این در حالى است که مرکز آن در خارج، و مالکیت و مدیرانش نیز خارجى و تابع مقررات خزانه دارى دولت انگلیس قرار داشت و بدین گونه، ابزارى در خدمت اهداف سیاسى و اقتصادى دولت انگلیس در ایران بود.2 به...
گزارشگر ساواک در سند زیر، هژبر یزدانی را عاملی برای ورشکست کردن بانک صادرات قلمداد کرده است.
سند زیر از تبانی هژبر یزدانی و یکی از معاونین بانک ملی برای اختلاس از بانک ملی حکایت دارد.
سند زیر گزارش تحقیق ساواک به دفتر ویژه بازرسی شاهنشاهی راجع به اقدامات هژبر یزدانی است.
عکس مربوط به گروهی از کارکنان بانک شاهی است . این بانک مقراصلی اش در لندن و تابع قوانین انگلستان بود. بانک شاهی از سال 1269 خورشیدی کار خود را در ایران آغاز و نخستین اسکناس بانکی را منتشر کرد. تا این زمان تنها نوع پول مورد استفاده در ایران سکه بود که از فلزات مختلف ازجمله نقره و طلا توسط دولت ضرب می شد . بارون جولیوس دو رویتر بانکدار انگلیسی با اعطای وام به ناصرالدین شاه قاجار امتیازات بزرگی از وی...
بانک استقراضی در 1308 ق، اندکی پس از بانک شاهنشاهی، تأسیس شد. پولیاکف (Poliakov) از اتباع روسیه، تأسیس آن را به ناصرالدین شاه پیشنهاد داد؛ ناصرالدین شاه که علاقة زیادی به پولیاکف داشت، اجازه تأسیس شرکتی را صادر کرد که به معاملات رهنی بپردازد و امور بانکی را نیز بر عهده داشته باشد. به موجب مفاد امتیاز‌نامه، ناصرالدین شاه به پولیاکف، رایزن عمومی (جنرال کنسول) ایران، و روشر (Roscher) و عده‌ای...
درباره : مذاکرات وزیر دارائى و رئیس بانک مرکزى از : 300/الف تاریخ 30/7/45 به : 323 شماره : 776 ـ 300/الف بعد از ظهر چهارشنبه 27/7/45 بمنظور مذاکره و اتخاذ تصمیم در مورد کم پولى خزانه دولت و پرداختهاى آخر سال و نیز موضوع تاسیس کارخانه ذوب آهن جلسه‌اى با شرکت دکتر جمشید آموزگار و مهدى سمیعى رئیس کل بانک مرکزى و کاشفى خزانه‌دار کل و دکتر عبداله طاهرى عضو بانک مرکزى ایران در دفتر کار وزیر دارائى تشکیل گردید. در این...
موضوع : نظر آیت‌اله گلپایگانى دربارهبانک صادرات پیرو 6085/21 ـ 26/9/36 از : 21 ه تاریخ 26/9/56 به : 312 شماره : 6086/21 ساعت 1100 روز 24/9/36 سیدمهدى گلپایگانى را در مجلس روضه آقاى گلپایگانى ملاقات کردم نامبرده اظهار داشت که هژبر یزدانى بهائى است و اخیرا 50 سهم از سهام بانک صادرات را خریدارى کرده است و جریان به اطلاع پدرم رسیده و برایشان هم ثابت شده که هژبر یزدانى بهائى میباشد لذا فرموده‌اند هژبر یزدانى تا روز 11 محرم مجال...
موضوع : بانک صادرات و اقدامات افراطیون مذهبى از : 10 ه تاریخ 25/10/56 به : 312 شماره : 10477/10 ه 1 اخیرا عده زیادى از بازاریان و تجار و متعصبین مذهبى و بدنبال آن افراد ساده و عامى حسابهاى پس انداز و جارى خود را از کلیه شعب بانک صادرات اصفهان خارج و در سایر بانکها مانند پارس ـ ملى ـ سپه و... حساب باز کرده‌اند. نظریه شنبه : بطوریکه شایع است این موضوع بعلت آنستکه گفته شده نصف سرمایه و اعتبار بانک صادرات توسط هژبر...
موضوع : شایعه به : تیمسار ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشورشماره : 298/20/02/501/428 از : اداره دوم ـ 32 د خبر واصله حاکیست تعدادى از مردم ضمن صحبت اظهار میداشتند که یک فقره چک به مبلغ 150 ملیون تومان در مورخه 5/9/1357 مربوط به والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوى جهت وصول و تبدیل به ارز و صادر کردن به کشورهاى خارج ببانک مرکزى برده شد ولى مسئولین بانک چک مورد نظر را پرداخت ننموده‌اند و مجددا مامورین ساواک به بانک مورد نظر...
امتیاز تأسیس و فعالیت بانک استقراضی روس در اول شوال 1307/ 31 (اردیبهشت 1269/21 مه 1890) توسط ناصرالدین‌شاه به ژاک پولیاکف از اتباع روسیه تزاری، واگذار شد. مدت امتیاز 75 سال تعیین شده بود. اما این فرصت هرگز پیش نیامد و به دنبال پیروزی انقلاب سوسیالیستی ـ کمونیستی در شوروی (اکتبر1917)، دولت نوپای انقلابی شوروی به فعالیتهای بانک استقراضی روس در ایران پایان داد و طی فصولی از قرارداد 26 فوریه 1921 (7 اسفند 1299/ 17...
به دنبال وقوع انقلاب شوروی در اکتبر 1917 و ناآرامیها و اغتشاشات متعاقب آن روابط تجاری ـ اقتصادی ایران با آن کشور سخت دچار بحران شد و این روند با نوساناتی چند تا سالهای نخست دهه 1920م/1300ش ادامه یافت. در این فاصله زمانی بسیاری از تجار و بازرگانان ایرانی که پیش از آن با روسیه روابط تجاری داشتند سخت ضربه دیدند. به همین دلیل بلافاصله پس از امضای قرارداد مودّت میان ایران و شوروی در 26 فوریه 1921 که در روابط...
محمد یگانه فرزند حاج محمد اسماعیل شکرچی که بعداً به یگانه تبدیل شد در سال 1302 در زنجان متولد شد. پس از پایان تحصیلات در این شهر برای ادامه تحصیل دانشگاهی به تهران و سپس برای ادامه تحصیلات تکمیلی به آمریکا می‌رود. وی در سال 1949 وارد سازمان ملل می‌شود و خاطره خود را از ارتباط اولیه با سازمان ملل چنین شرح می‌دهد: «یک روز تلفنی شد که اینجا سازمان ملل است و ما می‌خواهیم بدانیم که آیا...
روناک فرضی، مدیر انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اعلام این خبر، اظهار کرد: رونمایی از مجموعه چهار‌جلدی «تاریخ شفاهی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» دوشنبه 16 دیماه، در حاشیه سومین همایش «بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت» در برج میلاد برگزار خواهد شد. وی افزود: در این آیین، ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی...
اخیرا کتاب«بانکداری و امپراطوری در ایران»یا تاریخ بانک شاهنشاهی تألیف پروفسور جفری جونز استاد کرسی تاریخ تجارب در مدرسهء علوم اقتصادی و سیاسی لندن که از سوی انتشارات دانشگاه کمبریج در سال 1986 منتشر شده است،به دست نگارنده رسید.این است ترجمهء بخشی از فصل هفتم این کتاب با عنوان«بانک ایرانی لرد کرزن،1928-1919».* در دوران جنگهءجهانی اول)که بانک شاهنشاهی می‌بایست میان هویتهای دوگانه...
