اجلاس تهران
اشاره
در بحبوحه جنگ جهانی دوم سه کشور آمریکا، شوروی و انگلیس بدون اطلاع قبلی به دولت ایران، کنفرانسی در خصوص تعیین تکلیف جنگ جهانی دوم و تخلیه ایران از نیروهای متفقین را از ۶ تا ۹ آذرماه ۱۳۲۲ در تهران برگزار کردند. این اجلاس از ابتدا تا انتها به صورت محرمانه و بدون انتشار اخبار آن پایان یافت. علت انتخاب تهران برای برگزاری این کنفرانس، نزدیکی آن به شوروی بود. زیرا استالین، اصرار داشت در اوج جنگ جهانی دوم نزدیک مسکو باشد. از طرفی دیگر، متفقین به دلیل اشغال ایران، تهران را در اختیار داشتند و تأمین امنیت این شهر برایشان آسان بود. تشکیل این کنفرانس بدون اطلاع‌رسانی به دولت ایران، مانند اشغال نظامی ایران، جلوه دیگری از بی اعتنایی سه کشور مذکور به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران بود.
«گذرستان» حاضر به بررسی جوانب مختلف «اجلاس تهران» پرداخته است.
کنفرانس تهران در فاصله روز های ششم تا نهم آذر 1322 و در بحبوحه جنگ دوم جهانی، تهران میزبان رهبران سه کشور متفقین یعنی فرانکلین روزولت رئیس جمهور آمریکا، وینستون چرچیل نخست‌وزیر انگلیس و ژوزف استالین رئیس جمهور شوروی بود. این سه کشور در سالهای جنگ دوم جهانی سه کنفرانس مهم در تهران، یالتا و پوتسدام تشکیل دادند و در آنها ضمن طرح نقشه‌های جنگی و استراتژی نظامی خود درباره شرائط بین‌المللی و اوضاع...
سوم شهریور 1320، ایران به اشغال نیروهای نظامی روس و انگلیس درآمد. نیروهای شوروی از شمال و شرق و نیروهای انگلیس از جنوب و غرب، از زمین و هوا به ایران حمله کردند. این حادثه در کشاکش جنگ دوم جهانی رخ داد و این حمله حاصل سومین تبانی روسیه و انگلیس بود که به زیان حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ایران شکل می‌گرفت. قرن نوزدهم در پایان جنگهای طولانی روسیه با ایران، تبانی این کشور با انگلیس علیه ناپلئون در...
ایران اگر چه طی دو جنگ جهانی اول و دوم در همان بدایت امر بی طرفی خود را اعلام داشت اما به دلیل شاخصه های ژئواستراتژیک و ژئو پلیتیک طی این دوجنگ آماج حملات سنگین دو طرف جنگ قرار گرفت. طی دوجنگ جهانی و علی الخصوص جنگ جهانی دوم میلیونها ایرانی کشته شدند و بسیاری از زیر ساختهای سیاسی و اقتصادی ایران نابود شد. پس از آغاز جنگ جهانی دوم در 9 شهریور 1318، ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرد، اما به دلیل گستردگی مرز...
اقدام مشترک شوروی و انگلستان در اشغال نظامی خاک ایران در شهریور 1320، رویدادی بود که حمایت آمریکا را نیز به دنبال داشت. زیرا اگرچه آمریکائیها در شروع این حمله مشارکتی نداشتند ولی راجع به این حادثه از پیش با آنان رایزنی شده بود و جبهه «متفقین» در مورد ایران نیز اتفاق نظر خودرا کاملاً حفظ کرده بودند. دولتمردان آمریکائی ابتدا تبلیغات روسیه و انگلیس در مورد حضور کارشناسان و تکنسین‌های آلمانی در ایران...
برای نخستین بار از جنگ جهانی دوم، اسناد مهمی از اشغال ایران به دست متفقین در نمایشگاهی با عنوان «ایران در اشغال» به نمایش درآمد. این نمایشگاه به مناسبت هفتادمین سالگرد پایان اشغال کشورمان به دست متفقین (3 شهریور 1320) در محل گنجینه اسناد ملی برپا گردید.اسحاق صلاحی، مشاور فرهنگی رئیس جمهور و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در مراسم گشایش این نمایشگاه با به شکست آلمان در جنگ جهانی اول گفت: متفقین...
شهریور 1320 شادی و اندوه را به هم درآمیخت و در تاریخ سرزمین ایران، رویدادهای تاریخی بزرگی را به یادگار گذاشت. مردم ایران در حالی که از سقوط حکومت مستبد و قلدرانه رضاخانی در شادی و شعف بودند، از حضور بیگانگان در سرزمین همیشه آزاد و مستقل ایران دل‌ناراحت بودند و آن را برنمی‌تافتند. ارتش پر دبدبه و کبکبه رضاخانی که در داخل ایران سایه ترس و اطاعت را همه جا گسترانده بود و سینه مردمان سرافراز و خردمند...
هجوم نیروهای بریتانیا و شوروی به مرزهای ایران شاید از بحث‌برانگیز‌ترین و غم‌انگیز‌ترین رخدادهای جنگ جهانی دوم باشد. ایران بی‌آنکه اقدام تحریک‌آمیز مهمی داشته باشد، مورد هجوم نیروهای بیگانه قرار گرفت، ارتش ملی‌اش به سرعت و سهولت درهم شکست و پادشاه به ظاهر مقتدرش که زمانی محبوب بریتانیایی‌ها بود، سرنگون شد. روایت بریتانیایی از اشغال ایران می‌کوشد این واقعه را بیشتر برحسب تصادف و نه طرح...
ایران در شهریور 1320 به اشغال متفقین درآمد که در نوع خود یک پرتگاه بزرگ تاریخی برای کشور ما محسوب می‌شود. تضعیف کامل دولت مرکزی، تخریب زیرساختهای معیشتی و به‌هم‌خوردن سامان فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران از جمله پیامدهای جنگ جهانی دوم بودند که دامنگیر کشور ما شدند. اما در این میان، به‌نظر می‌رسد ضعف دیپلماسی ایران عامل اصلی اشغال نظامی و پیدایش حالت جنگی در کشور بود. گرچه سرانجام متفقین اشغالگر...
آذر 1323 (نوامبر 1943) نام تهران و برگزاری کنفرانس تهران در راس اخبار جهان قرار گرفت. سرنوشت جهان در این شهر و کنفرانس رقم می خورد. سران سه کشور متفق در «تهران» یکدیگر را ملاقات کردند. ژوزف استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، وینستون چرچیل نخست وزیر بریتانیای کبیر و فرانکیلین دلانوا روزولت رییس جمهور، ایالات متحده آمریکا اواخر نوامبر به تهران آمدند تا در مورد سرنوشت جنگ دنیا تصمیم گیری کنند.» آن روزها...
عین الدوله صدراعظم مستبد مظفرالدین شاه بود که در دوره مبارزات آزادی خواهان آنان را سخت آزرد و سرکوب کرد.وی فردی مستبد بود و از مخالفین سر سخت مشروطیت به شمار می رفت. عین الدوله باغ و عمارتی در مبارک آباد بنا نهاد. در آن عصردر این منطقه وسیع که بیرون از حصار ناصری تهران بود، جز آبادی هایی بسیار خرد جایی مسکون و آباد نبود. شاهزاده عبدالمجید میرزا عین الدوله اراضی دیگری نیز در این حدود داشت .از آن...
در روز 6 آذر 1322 هجری شمسی و در میانه جنگ دوم جهانی، کنفرانس چهار روزه رهبران سه کشور عضو متفقین یعنی فرانکلین روزولت رییس‌جمهوری وقت آمریکا، وینستون چرچیل نخست‌وزیر وقت انگلیس و ژوزف استالین رییس وقت اتحاد جماهیر شوروی، در تهران آغاز به کار کرد.کشورهای بزرگ متفق که در جنگ علیه کشورهای معروف به محور یعنی آلمان، ایتالیا و ژاپن در کنار یکدیگر قرار داشتند، در مجموع تا پایان جنگ سه کنفرانس مهم در...
یکی از مقاطع مهم تاریخ ایران سال های بعد از شهریور ۱۳۲۰ یعنی دوران جنگ جهانی دوم است. در این زمان ارتش متفقین وارد ایران شدند و بدون هیچ مقاومتی از سوی ارتش ایران خاک ما را اشغال کردند. رضاشاه را به جرم همکاری با آلمان ها به جزیره موریس تبعید کردند. در چنین شرایطی محمدرضا پهلوی بر تخت سلطنت نشست. تا زمانی که هیتلر شکست خورده و متفقین پیروز شدند ایران در اشغال آنان بود. حکومت اختیاری نداشت و مثل...
روزهای پنجم تا دهم آذر ماه ۱۳۲۲، تهران میهماندار سران سه کشور، روزولت رئیس جمهور امریکا، استالین رئیس شورای کمیسرهای اتحاد جماهیر شوروی و وینستون چرچیل نخست وزیر انگلستان شد. سران سه کشور متفق پس از یک نشست چهار روزه که به «کنفرانس تهران» شناخته شده‌است، درباره نقشه نظامی برای پایان دادن جنگ و ساماندهی دنیای پس از جنگ گردهم آمدند. این گردهم‌‌آیی پس از پیروزی ارتش سرخ بر ارتش آلمان در...
با اینکه از ابتدای سال ۱۹۴۳ میلادی ارتش آلمان در تمامی جبهه‌ها با شکست مواجه شده و مشغول عقب‌نشینی بود ولی برای هماهنگ کردن مساعی متفقین و به خصوص گشایش جبهه دوم در خاک اروپا که مورد تقاضای شوروی‌ها بود، ملاقاتی بین سران کشورهای بزرگ که رهبری جنگ علیه آلمان را بر عهده داشتند ضروری به نظر می‌رسید. به پیشنهاد ژوزف استالین نخست‌وزیر وقت شوروی، تهران برای اجتماع سران کشورهای شوروی، انگلستان و...
بسیاری بر آنند که عدم نابودی نیروهای انگلیسی در بندر دونکرک توسط ارتش آلمان پیامی برای سران انگلیسی بود که آنها چندان تمایلی برای جنگ با انگلیسی‌ها ندارند و هدف آنها جای دیگر و چیز دیگری است، مساله‌ای که سران انگلیسی آگاهانه یا ناآگاهانه به آن اهمیت ندادند و با ادامه جنگ با آلمان آن را به نقاط باریک کشاندند.اما در ایران دوران رضاشاهی که به دنبال بی‌نظمی‌های گسترده کشور توانسته بود به ثبات...
در سوم شهریورماه 1320 نقطه تاریکی را بر تارک پهلوی اول نگاشت، همو که با بی کفایتی و بی لیاقتی اش و عدم تدبیر و زمان شناسی، موجب شد که خاک ایران عزیز توسط چکمه پوشان استعمارگر اشغال شود و عزت و شرافت مردم لگد مال شود. در این روز دو قدرت استعماری روس و انگلیس در پی جنگ جهانی دوم به ایران حمله کردند وارتش بی کفایت رضا شاه فقط توانست سه روز مقاومت کند. این رویدادها با عنوان وقایع شهریور 20 در تاریخ ایران...
در روز 6 آذر 1322 شمسی و در میانه جنگ دوم جهانی، کنفرانس چهار روزه رهبران سه کشور عضو متفقین یعنی فرانکلین روزولت رییس‌جمهوری وقت امریکا، وینستون چرچیل نخست‌وزیر وقت انگلیس و ژوزف استالین رییس وقت اتحاد جماهیر شوروی، در تهران آغاز به کار کرد.سران متفقین در این کنفرانس که در سفارت شوروی در تهران برگزار شد، درباره طرح عملیات نهایی برای درهم شکستن نیروی مقاومت آلمانی‌ها توافق کردند. در روز 12 خرداد...
این مقاله درصدد بررسی مستند دلایل تغییر استراتژی انگلیس در ایران پس از حمله آلمان به شوروی و ماهیت اتحاد انگلیس و شوروی و ارتباط آن با اشغال ایران در سوم شهریور 1320 می‌باشد. همچنین بررسی و تحلیل نقش انگلیس در اشغال ایران و جلب موافقت روسها با این اقدام و ماهیت پیمان اتحاد سه‌گانه از نظر استراتژی یا تحمیلی بودن آن و بهره‌برداری از آن برای ایجاد بستری قانونی برای وادار کردن ایران به...
اشغال ایران هرچند با هجوم نیروهای روس و بریتانیایی رقم خورد اما منافع میان‌مدت و درازمدت ناشی از آن به سود ایالات متحده امریکا تمام شد. از شهریور ۱۳۲۰ به بعد، برای نزدیک به چهار دهه، دولت امریکا به نحوی اساسی و جدایی‌ناپذیر درگیر امور ایران شد و به تدریج به مهم‌ترین متحد سیاسی و نظامی محمدرضا پهلوی در سالهای سلطنتش بدل شد، هرچند پیش از اشغال ایران و در دوران پهلوی پدر نیز می‌شد ردی...
