نقش مظفر بقایی در اختلاف مصدق و کاشانی

یکی از عوامل موفقیت کودتای 28 مرداد، شکاف میان رهبران نهضت ملی شدن صنعت نفت بود. در اوج نهضت مجله خواندنی‌ها نوشت: «هندرسن [سفیر آمریکا در تهران] سوءظن شدید آمریکاییها را به آیت الله کاشانی به دکتر مصدق اطلاع داده و قطع نفوذ کاشانی را شرط اساس کمک آمریکا به ایران قرار داده است.»[1]

هفته پس از آن نیز این مجله به نقل از دیلی تریبون آمریکا نوشت: «هندرسن در مذاکرات اخیر خود با دکتر مصدق از اینکه آیت الله کاشانی و مکی و سایر افراطیون از جریان مذاکرات نفت دور مانده اند ابراز خوشوقتی نموده گفته است که خوب است تا قبل از خاتمه مذاکرات این رویه ادامه یابد.
دکتر مصدق تقاضای سفیر آمریکا را پذیرفته ولی اظهار داشته است که مداخله یا عدم مداخله دیگران در این مذاکرات تأثیری ندارد زیرا تکلیف دولت را قوانین مربوط به ملی شدن نفت تعیین نموده است.»[2]

در سندهای زیر به روشنی نقش مظفر بقایی در این اختلاف افکنی قابل مشاهده است. درباره مظفر بقایی بیشتر بخوانید: (+)

متن سند اول:

تاریخ: 17 /5 /1329

بیانیه‌ای که از طرف کاشانی خطاب به روزنامه‌نویسان صادر گردیده به طور قطع به قلم دکتر بقائی بوده زیرا گذشته از اینکه سبک بیان، خود شاهد بوده، از چند روز پیش اوضاع و احوال نشان می‌داد که بقائی مایل است کاشانی را در مقابل دکتر مصدق علم کند. زیرا در اثر کناره‌گیری حائری‌زاده از همکاری، به عنوان کسالت در ایام اخیر، دکتر مصدق متوجه اغراض شخصی دکتر بقائی و مکی شده و به همین جهت قدری در لحن خودشان نسبت به این دو نفر (مخصوصاً بقائی و روزنامه‌های منتسب به او) تغییراتی داده‌اند. دکتر مصدق از اقدام اخیر دکتر بقائی خیلی خشمگین شده و مخصوصاً اینکه دکتر بقائی به تیپ کاشانی یاد داده که بگویند رهبر و پیشوا و پدر ملت تنها آیت‌الله کاشانی است که پیشوای مسلمانان می‌باشد. مخصوصاً نسبت لامذهبی و روزنامه‌خوری به او [دکتر مصدق] می‌دهند و این موضوع در سایر اعضای جبهه ملی خیلی با خشم و نفرت تلقی شده است.

متن سند دوم:

تاریخ: 17 /5 /1329

پیوسته در این اواخر از طرف دکتر بقائی و مکی به طرفداران کاشانی تذکر داده می‌شود که:
1-  دکتر مصدق مذهب درستی نداشته، ادای نماز و روزه و سایر واجبات شرعی را رعایت نمی‌کند.
2-  بهترین و صالح‌ترین عنصری که بتواند مملکت و کشور را از غرقاب فنا در این دنیای فعلی و بحرانی نجات دهد همانا فقط و فقط سید ضیاء‌الدین طباطبائی خواهد بود و بس.
٣- بهترین و عاقل‌ترین رویه آن است که عموم طرفداران اقلیت و فدائیان کاشانی سید ابوالقاسم را غم‌خوار و پدر ملت بدانند.
این موضوعات خشم فراوان دکتر مصدق را نسبت به دکتر بقائی و مکی که منتشر‌کننده این موضوعات هستند جلب کرده فعلاً میانه دکتر مصدق با بقائی و مکی در خفا سخت بهم خورده است.