مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

نگاه دیگران

مرگ افسر کهنه‌کار جنگ نرم آمریکا

اسحاق پاچ که یکی از مدیران برجسته پروژه‌های جنگ نرم سازمان سیا در شوروی سابق در دوران جنگ سرد بود، فوت کرد. وی که از افسران برجسته دوران جنگ سرد سازمان سیا محسوب می‌شد، برنامه‌هایی همچون توزیع کتاب‌های ممنوعه در شوروی را بر عهده داشت. وی در دوره حکومت شوروی، صدها هزار کتابی که از سوی حکومت کمونیستی ممنوع شده بود را به طور قاچاق به خاک شوروی وارد می‌کرد و به دستان مخاطبان می‌رساند. تصویری از پاچ در دهه 1950 یکی از برنامه‌های مهم و اثرگذار آمریکا در جنگ سرد با شوروی برای جلب قلب و ذهن مردم این کشور، تهیه خوراک فکری برای آنها بود. در همین راستا، در برنامه‌ای که از سوی سازمان جاسوسی آمریکا سیا اجرا می‌شد، رمان‌ها و کتب پزشکی خاص به طور مخفیانه به شوروی برده می‌شد و میان مردم توزیع می‌شد که نقش مهمی در رسوخ تمایلات غرب‌گرایانه در مردم شوروی داشت. نکته مهم آن است که این برنامه، هزینه مالی و جانی زیادی برای سازمان سیا نداشت. برخی متفکران، این برنامه سازمان سیا را نوعی شستشوی مغزی مخفیانه خوانده‌اند که سبب شد حکومت کمونیستی شوروی از درون، تهی شده و حمایت مردم را از دست بدهد. پاچ که مسئول این پروژه بود، در دانشگاه هاروارد زبان روسی آموخته بود و در طول جنگ جهانی دوم هم مدتی به عنوان دیپلمات در مسکو فعالیت می‌کرد. وی در آن دوران، تلاش کرد به طور زیرپوستی با معرفی ورزش آمریکایی بیس‌بال در شوروی، علاقه روس‌ها به این ورزش را برانگیزد. وی در اوایل جنگ سرد نیز مدتی در منچوری و چکسلواکی فعالیت می‌کرد اما حکومت شوروی وی را به اتهام جاسوسی از کشور اخراج کرد. در اوایل دهه 1950 وی به رادیو آزادی Radio Liberty که هزینه آن را سازمان سیا تامین می‌کرد، پیوست. جامعه هدف این رادیو منحصرا مردم شوروری بود. فعالیت رادیو آزادی شبیه رادیو آزاد اروپا Radio Free Europe بود هدف آن مردم اروپا بود. پاچ در سال 1956 به نیویورک رفت و مسئول پروژه‌های ویژه رادیو آزادی شد. کار اصلی او در آن دوران، توزیع کتب روسی زبان ممنوعه در شوروی و همچنین ترجمه و توزیع کتاب‌های غربی بود که تا به حال به زبان روسی ترجمه نشده بودند. وی در خاطراتش می‌نویسد که در آن زمان با استفاده از ابزار کتاب، شهروندان شوروی را با تفکرات غربی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فلسفه، هنر و فناوری آشنا می‌کرده است؛ تفکراتی که تبلیغ آنها کاملا از سوی حکومت شوروی، ممنوع شده بود. در ابتدا، ایده پاچ حتی از سوی مقامات آمریکایی نیز با تردید روبرو بود و برخی معتقد بودند فضای شوروی آنقدر بسته و در اختناق است، که نمی‌توان به اذهان مردم رسوخ کرد. برخی نیز معتقد بودند مردم شوروی به هیچ وجه پذیرای ایده‌های غربی نخواهند بود. اما در هر صورت پاچ توانست برنامه‌هایش را پیش ببرد و در دوران جنگ سرد به عنوان منشی در سفارت آمریکا در مسکو فعالیت‌های خود را اجرا کرد. یکی از وظایف وی در آن دوران، بازدید از کتابفروشی‌های روسیه و ارسال کتب روسی به واشنگتن بود. در آن زمان بود که پاچ فهمید مردم شوروی تا چه حد تشنه خواندن کتاب هستند. سازمان سیا در ابتدا حدود 10 هزار دلار برای پروژه پاچ در قالب یک شرکت انتشاراتی به نام بدفورد Bedford اختصاص داد. شیوه کار انتشارات بدفورد اینگونه بود که از طریق نمایندگی‌های خود در نیویورک، لندن، پاریس، مونیخ و رم به شهروندان شوروی در خارج از این کشور کتب رایگان می‌داد. بدفورد همچنین به مسافران کشورهای غربی که عازم شوروی بودند خصوصا پزشکان، وکلا، مهندسان، هنرمندان و روزنامه‌نگاران، به طور رایگان کتاب می‌داد. بدین ترتیب به واسطه این افراد، کتاب‌های موردنظر به خاک شوروی می‌رسید و در آنجا از طریق یک شبکه واسطه‌گری، کتاب‌های مذکور به مخاطبان اصلی آن که عمدتا از مخالفان حکومت شوروی بودند، می‌رسید. گفته می‌شود شرکت بدفورد و سازمان‌های خلف آن توانستند طی چند دهه جنگ سرد، بیش از یک میلیون کتاب را وارد شوروی کنند. پاچ در اوایل دهه 1970 در ورمونت بازنشست شد. چند سال بعد رادیو آزادی که پاچ در آن فعالیت می‌کرد با رادیو آزادی اروپا ادغام شدند و به مرکز ادبیات بین‌الملل تبدیل شدند که این مرکز نیز با هزینه سازمان سیا اداره می‌شد و تا زمان فروپاشی شوروی در سال 1991 فعال بود. پاچ در سال 1912 در ماساچوست به دنیا آمد. پدر وی شهردار یکی از شهرهای ماساچوست و همچنین بانکدار بود. دایی او عضو کنگره آمریکا بود. علت مرگ وی، عوارض روان‌پریشی و جنون اعلام شده است.