نگاه دیگران
در بررسی رویدادهای فرهنگی در تاریخ معاصر ایران مجلس شورای ملی که ثمره پربار انقلاب مشروطیت ایران بود، برای نخستین بار در نهم آبان 1290، قانونی به نام «تعلیمات اجباری» را به تصویب رساند. پیرو این قانون، در سال 1294، دولت بر طبق اصلی که در متمم قانون اساسی مشروطه مطرح و تصویب شده بود، وظیفه نظارت بر مساله مهم آموزش و پرورش را بر عهده گرفت. از این سال به بعد سازمان‌های آموزش مرتبط با آموزش و پرورش...
پس از جنگ‌های ایران و روس و شکست سختی که بر سپاه ایران وارد آمد و به از دست رفتن قلمرو وسیعی از صفحات شمال کشور منجر شد، ایرانیان دریافتند جنگ با روسیه، نبرد دو سپاه نبود، بلکه رویارویی دو جامعه با دو شیوه سلوک بود؛ یکی خواب‌آلوده و غافل از دگرگونی‌های عصر جدید و دیگری چشم به جهانی نو گشوده. و تازه این روسیه بود که زیر یوغ تزارها کمر خم کرده بود و با گام‌هایی عقب‌تر از ممالک پیشرفته اروپا...
تشیع با پیشینه ای بلند در کشمیر، تاریخ پر فراز و نشیبی دارد. این مذهب که توسط مبلغان و صوفیان ایرانی وارد کشمیر شد و در زمان کوتاهی به تمام نقاط آن، از لداخ و بلتستان گرفته تا پونچه و جامو، سرایت نمود و پیروان زیادی پیدا کرد که با گذشت کمتر از یک قرن، مذهب رسمی این کشور اعلام گردید. مخالفان این مذهب که با موجودیت آن، منافع نامشروع خود را در خطر می دیدند، برای نابودی آن، هیچ گاه از فریب کاری و توطئه علیه...
«ترور» واژه‌ای است که در فرهنگ فرانسه به معنای دهشت و دهشت‌افکنی و ایجاد رعب و وحشت و هراس است. در این خصوص به هر گونه عملکرد، تهدید با هدف ترساندن یا آسیب رساندن به شهروندان، حکومت، گروه‌ها یا شخصیت‌های سیاسی ترور گفته می‌شود. در فرهنگ واژه‌های پارسی، ترور (Terreur) به معنای قتل سیاسی توسط اسلحه یا سلاح متعارف و غیرمتعارف رایج شده است. در فرانسه این گونه رفتار سیاسی که به معنای...
وی کار آمدن حکومت صفویان در ایران در ابتدای قرن دهم هجری از آن دست حوادثی بود که برای 2 قرن جامعه ایران را دچار تحول کرد. موفقیت‌هایی که شاه‌عباس موسس این سلسله به دست آورد، مدیون تلاش‌ها و زحماتی بود که در 2 قرن پیش از او، نیاکانش در این راه برداشته بودند و حتی برخی از آنان از جمله پدرش سیدحیدر در این راه کشته شدند. به همان میزان که اسماعیل و ارتش تحت امر وی ـ که متاسفانه به جای ارتش ایران آن را...
سازمان منافقین پس از انقلاب نیز به شدت از فقدان پایگاه اجتماعی در کشور رنج می‌برد، برای عرض‌اندام، چاره را در تقابل با مردم و شورش در مقابل نظام دید و دست به هر جنایتی زد، به گونه‌ای که آمارهای موجود حکایت از شهادت 12هزار تن از هموطنان به دست این فرقه دارد؛ شهدایی که اکثریت آنها را مردم عادی کوچه و بازار تشکیل می‌دادند. هر چند پرداختن به همه جنایت‌های این سازمان مجالی بسیار گسترده...
سازمان مجاهدین خلق ایران با استراتژی مبارزه مسلحانه در شهریور 1344 به وسیله 3 تن از دانشجویان پیشین دانشگاه تهران به نام‌های محمد حنیف‌نژاد، سعید محسن و علی‌اصغر بدیع‌زادگان فعالیت خود را آغاز کرد. این سه تن، سابقه همکاری در جبهه ملی و نهضت آزادی داشتند که فعالیت‌های این تشکل‌ها، آنان را که قصد براندارزی رژیم شاهنشاهی را داشتند، قانع نکرده بود. موسسان سازمان مجاهدین خلق پس...
30 سال پیش که مسعود رجوی و سازمان مجاهدین خلق به تعبیر خودشان وارد فاز نظامی شدند، هرگز تصور نمی‌کردند که در جریان سیکل معیوبی قرار گرفته‌اند که تاروپودشان را از هم خواهد گسست. چشم‌وگوش را بستند و همچون تمامی فرقه‌های مخرب تنها به قدرت و ثروت فکر کردند. آنان برای رسیدن به آرزوهایشان به سلاح متوسل شدند و در ظرف 10هزار و 950 روز گذشته، بیش از 12 هزار نفر را ترور کرده و بسیاری از اعضای خودشان را نیز...
فرهنگ وقف در ایران و اسلام از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است. امام حسین (ع) واقفان را شایسته مقام امامت و رهبری می‌داند. پژوهش و ژرف‌نگری در متون اسلامی حکایت از توجه عمیق نسبت به وظیفه اغنیا در مقابل فقرا در جامعه دارد. این وظیفه خطیر به طور اجمال در مشروعیت و محبوبیت و در برخی حالت‌ها وجوب و ضرورت وقف ریشه دارد. ضرورتی که در آن نمی‌توان تردید نمود. لیکن سوءاستفاده از وقف و درآمدهای آن و...
روز عید غدیر سال 1214 ق. در شهر دزفول پسری پا به عرصه وجود گذارد که نامش را مرتضی نهادند. پدرش شیخ‌محمدامین بود و نسب وی به جابربن عبدالله انصاری (وفات78ق.) از صحابه پیامبر(ص) می‌رسد. مادر شیخ‌مرتضی از زنان پرهیزگار زمان خود بود. وی به سال 1279 ق. در نجف اشرف از دنیا رفت. شیخ‌مرتضی مقدمات علوم را در زادگاهش نزد پدر و عموی خود شیخ‌حسین انصاری، که از اکابر علمای آن شهر بود، فرا گرفت. در 1232ق. پدرش به...
شاپور والی‌پور از عناصر حزب توده و مسئول حزب در دو شهر یزد و اصفهان در سال‌های منتهی به کودتای 1332 بوده که با مشاهده فساد، جنایت و خیانت‌های حاکم بر حزب، از آن جدا شد. از آنجا که او از نزدیک و بی‌واسطه شاهد وقایع عجیبی در حزب بوده که بعضا بسیار تکان‌دهنده و عبرت‌آموز است، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در زمان حیات وی گفتگویی را با او ترتیب داد که گزیده آن را می‌خوانید: چگونه به حزب...
اصطلاح سفر قندهار در زبان فارسی نماد رفتن به جایی بسیار دور و سخت است. قندهار که در شرقی‌ترین سرزمین تحت حاکمیت سلسله صفوی قرار داشت، همواره در تاریخ سیاسی چند صد ساله اخیر یکی از مناطق استراتژیک و مورد بحث بوده است. زمانی که گستره سرزمین‌های تحت حاکمیت سلسله صفوی از شرق به شبه قاره هند منتهی می‌شد، سلسله مقتدر گورکانی همسایه‌ای قدرتمند در کنار حکومت شیعی صفویه به شمار می‌آمد. این دو...
نیمه قرن سیزدهم اسلامی سرآغاز ظهور جنبش نوپدید اصلاحی در جهان اسلامی است. این موج جدید که در خاورمیانه ریشه دوانید به مدت کمی در ایران و مصر ، سوریه ، لبنان ، شمال آفریقا، ترکیه، افغانستان و هندوستان حضور فعال پیدا کرد و چهر‌ه‌های مصلحی مثل سید جمال‌الدین اسدآبادی، عبده، کواکبی، اقبال و ... اندیشه‌های اصلاحی خاصی را عرضه کردند. با بیدارسازی جهان اسلام که ناشی از تلاش‌های این مصلحان بود...
بازرگانان ایرانی از چه دوره‌ای با تجار غربی ارتباط برقرار کردند و این ارتباط چه تاثیری بر اقتصاد ایران گذاشت؟ بازرگانان ایرانی در زمان صفویه کاملا بر بازار داخلی مسلط بودند، هر چند در تجارت خارجی، به دلایل مختلف ازجمله تفاوت مذهب و زبان چندان موفق نبودند که این مطلب نیز با استفاده از اقلیت مسیحی و ارمنی ساکن ایالات ایران تا حدودی جبران می‌شد. چنان که شاه‌عباس صفوی به دلایل متعدد ازجمله...
با دکتر فواد ایزدی، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در مورد وضعیت مسلمانان آمریکا به گفت‌وگو نشستیم. او از اعضای سابق انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا است . ایزدی در این مصاحبه ضمن بررسی وضعیت مسلمانان آمریکا و تحلیل سیاست‌های متفاوت دولتمردان ایالات متحده در مواجهه با اقلیت‌های مسلمان، به تشریح عملکرد انجمن اسلامی دانشجویان پرداخته است. جامعه مسلمان آمریکا از چه ترکیبی تشکیل...
جایگاه، اهداف و فعالیت‌های گروه فرقان چگونه بود؟ قبل از پرداختن به این سوال باید عرض شود که گروه فرقان از گروه‌های قابل مطالعه دهه‌های اخیر کشور ماست. با توجه به این که یک گروهی است که از لحاظ ترکیب عناصر انسانی‌اش متکی به یک رهبر فکری است که شاید موقع مرگش بیش از 24 سال نداشت و در طول 23 سال فعالیت‌های آشکار و علنی ده‌ها کتاب توسط این گروه تدوین و عرضه شد و ترورهای متعددی توسط این گروه...
حجت‌الاسلام شیخ مصطفی رهنما فرزند عبدالحسین سال 1304 در کرمانشاه متولد شد. وی تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه قم، کربلا و نجف به پایان رساند. فعالیت مطبوعاتی را از سال 1323 آغاز و در سال 1329، مجله «حیات مسلمین» را منتشر کرد. مدتی با روزنامه و نشریاتی چون کیهان، اکونومیست، مهر ایران، ندای حق، طوفان شرق، اقدام، پرچم اسلام، آیین اسلام و روشنفکر همکاری داشت. رهنما در دهه 1330، جمعیت «مسلم...
روحانیت شیعه در تاریخ ایران ضمن عدم وابستگی به قدرت حاکم، همواره دادخواه مردم از ستمگران بوده و در نهضت‌های آزادیبخش و استقلال‌طلب نیز نقش فعال و پیشرو داشته است. شرکت آیت‌الله سیدمحمد مجاهد در جنگ‌های ایران و روس، تاثیر غیرقابل انکار مرحوم حاج ملاعلی کنی و میرزای شیرازی در ابطال...
در دوران پهلوی دوم تبلیغات پر سروصداوکنفرانس های فراوانی برعلیه قاچاق مواد مخدر به راه افتاد و عده ای از قاچاقچیان خردپا دستگیرشدند و به مجازات هایی هم رسیدند .این در حالی بود در همان دوران بسیاری از مطبوعات خارجی از افتضاحات نزدیکان به حکوت در این نوع از تجارت نوشته بودند.د ر زمان وزارت بهداشت دکتر جهانشاه صالح طرح مبارزه با کشت خشخاش در ایران به اجرا در آمد .اما به موفقیت چندانی نرسید.یکی از عوامل...
آیت الله صدر در آن ایوانی که مقابل ایوان آیینۀ حضرت معصومه است نماز می‌خواندند و وقتی آیت الله بروجردی به قم آمدند، جای نماز خودشان را به ایشان واگذار کردند، زیرا می‌خواستند وحدتی در این حوزه ایجاد شود. و آن زمان شنیدم -حالا نمی‌دانم این واقعیت دارد یا ندارد- که آیت‌الله صدر شهریه را هم فرستاد برای آیت‌الله بروجردی. چه هدفی داشتند؟ هدفشان این بود که مسلمان‌ها یک جا جمع...
