مقالات
80 سال از اشغال ایران توسط قوای متفقین می‌گذرد. در این ۸۰ سال تغییرات بسیاری در جغرافیای اقتصادی و سیاسی ایران و منطقه خاورمیانه به وجود آمده است. مناسبات سیاسی کشورها، توازن قدرت‌ها، شکل داد و ستد اقتصادی و سیاسی و فرهنگی فیمابین دولت‌ها و ... دچار تغییرات بنیادین شده است. اما یک عامل مهم از آن تاریخ تا به امروز دچار کمترین تغییری نشده است و آن اینکه دولت‌های بیگانه، هم در آن زمان و هم...
استبداد محمدرضاشاهی[1] ....در حقیقت کودتای آمریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد 1332 و بازگشت مجدد محمدرضاشاه به قدرت، آغاز حاکمیت و اقتدار واقعی پهلوی دوم بود. در پی پیروزی کودتا، قدرت‌های معارض و موازی محمدرضا شاه، یکی پس از دیگری شکسته و سرکوب شدند. محمد مصدق و ملی‌گرایان، دیگر از صحنه کنار گذاشته شدند. گروههای سیاسی و معارض پهلوی دوم، به شدت منکوب گردیدند. قدرت عشایر ـ که در بسیاری مواقع در...
سیدضیاء به همان سرعت که بر سر قدرت آمد، سقوط کرد. تلگرام انگرت در 25 می 1921: «سرانجام اختلافات وزیر جنگ و رئیس‌الوزرا منجر به استعفای رئیس‌الوزرا شد. وی امروز صبح زود تهران را ترک کرد.»[1] با فرا رسیدن روز‌های پایانی ماه می، سیدضیاءالدین به یکی از بزرگترین مشکلات بریتانیا تبدیل شد. بر خلاف ادعای روزنامه‌ها، انگرت معتقد است سیدضیاءالدین بسیار منفور بود. مالیات‌های...
روز اول فروردین 1300 هجری خورشیدی اداره بلدیه در تهران و شهرستانها از حالت انجمنهای شهری خارج و به صورت «شهرداری» تحت نظارت مستقیم دولت درآمد. «بلد» به معنای شهر است و «بلدیه» نام قدیم شهرداری است. تأسیس بلدیه در ایران بیش از یک قرن قدمت دارد و اولین بلدیه درکشاکش حوادث مشروطه ، در تهران (در ضلع شمالی میدان امام خمینی فعلی) تأسیس شد. پیش از آنکه اداره‌ای به نام بلدیه در تهران...
در سال 1377 به همت مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی کـتابی تحت عنوان زندگینامهء سیاسی دکتر مظفر بقائی منتشر شد که واکنش‌های مثبت و مـنفی بسیاری در داخل و خارج کـشور در پی داشـت.در وهله نخست هیچ منتقدی-چه مخالف و چه موافق-در اصالت اسناد استفاده شده تردیدی نکرد.این‌ها اسناد خانگی بقائی بودند که اصالتشان به اندازه‌ای بود که راه را بر هر گونه شبهه‌ای مسدود...
مظفر بقائی کرمانی سیاستمدار، وکیل مجلس و رهبر حزب زحمتکشان ملت ایران در 1290 در کرمان زاده شد. پدرش میرزا شهاب‌راوری کرمانی، از فعالان سیاسی دورة مشروطه و نمایندة کرمان در مجلس چهارم بود. با آمدن میرزا شهاب به تهران، مظفر نیز به تهران آمدو مشغول تحصیل شد. در 1308 ش با سهمیة دولتی برای ادامة تحصیل به فرانسه رفت و تحصیلات تکمیلی خود را در رشتة فلسفه در دانشگاه سوربن به پایان رساند. پس از بازگشت به ایران...
هردوره‌ای گذشته خود را دوباره‌نگاری می‌کند،تا بتواند به پرسش‌های تازه عصر خویش پاسـخ دهـد. ایـن طبع معمول به ما می‌گوید که تاریخ‌نویسی انتهای مسدودی ندارد،چرا که تاریخ‌نگاری محصول تـاریخ نگری است و نگرش‌ها نمی‌توانند در دوره‌های گوناگون یکسان و یکسو باشند.هرنسلی با اتکابـه میراث گذشتگان و نویافته‌های زمـانش بـه بازکاوی عالمانه گذشته...
عناصرتشکیل دهنده تاریخ معاصر ایران را می‌توان برشمرد: فرد، اجتماع، دولت، سازمانها و احزاب، نهضتها و جـنبشها.امـا بـه واسطه حضور مؤثر استعمار در این کشور نمی‌توان برخوردی مجدد با آنها داشت و یا در واکاوی هـریک،به ساده‌ترین روابط علّی بسنده کرد.این بدان معنی نیست که روی چـهره هردولتمرد بلندپایه‌ای،نـقابی،و پس رخـداد هر موضوعی،دستی وجود داشته است،ولی...
: در سالهای اخیر، مـوضوع«تـاریخ مـعاصر»مورد توجه محافل علمی تاریخ پژوهی و پژوهشگران تاریخ واقع شده است.در سال 1374،مؤسسه مطالعات تـاریخ معاصر ایران اقدام به برگزاری یک سلسله نشستهای تخصصی در این‌باره کرد و در سال 1381،مـرکز بررسی اسناد تاریخی نـیز تـحت عنوان اسناد و تاریخ معاصر،همایشی برگزار کرد.این نوشته در پی آن است تا در حد امکان به تبیین مفهوم...
مسائل مربوط به تاریخ‌نگاری را می‌توان در دو بخش کلی ارزیابی کرد: 1-بـخش ابـزاری یـا بیرونی؛مانند:امکان دسترسی به اسناد،دانش و توان مورخ در تتبعات تاریخی، امکانات معیشتی مورخ و فـراهم بودن امنیت و جمعیت خاطر او،توجه به توسعه و تعمیق گروههای آموزشی تاریخ در دانشگاهها،و... 2-بـخش کاربری یا درونی؛مـانند: سـازمان‌یافتگی ذهنی مورخ نسبت به اموری چون باورهای سیاسی و...
دگرگونیهای بزرگ اجتماعی،همچون انقلاب،پیامدهای گونه‌گونی دارند.از آن شمار است برانگیخته شدن مـیل مـورخان بـه نگارش رویدادهایی که به انجام یک حکومت و آغاز حکومتی دیگر منجر گشته.انقلاب اسلامی نـیز بنا به طبع دگرگون‌ساز خود چنین خواستی را در ضمیر تاریخ‌نگاران ایران و جهان پدید آورد و بـه فراخور دانش،علاقه و تـخصصشان،آنـان را وادار به این واکنش طبیعی کرد.و از...
درباره نوسازی رضا خان در ایران چه در دوران حکومت پنجاه ساله پهلوی ها و چه در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی سلطنت طلبان روایت های متناقض همراه با جعل وقایع تاریخی در بین اذهان عمومی منتشرشده و می شود. جا دارد باردیگر تاریخ دوره پهلوی ها باز خوانی شود. آیا می دانید : ۱- نود سال قبل از رضاشاه ، عباس میرزا به تشکیل ارتش نوین و تولید سلاح مدرن اقدام کرد ۲- هفتاد سال قبل از کودتای رضاشاه ،...
روز چهارم اسفند 1367 امام خمینی(ره) در نامه ای به آیت الله سیدعلی خامنه ای رئیس وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی،خواستار نظارت ایشان بر تدوین کتابهای تاریخ مدارس و دانشگاهها و جلوگیری از تحریف تاریخ در کتب درسی شدند. علت این درخواست، نامه ای بود که از سوی حجت الاسلام سیدحمید روحانی در انتقاد از محتوای کتابهای درسی تاریخ مدارس و دانشگاهها برای امام ارسال شده بود. متن نام سیدحمید روحانی و پاسخ امام به این...
روز 25 فروردین 1288 خورشیدی شرکت نفت ایران و انگلیس تأسیس شد. تأسیس شرکت کمتر از یک سال پس از آن که شرکت دارسی انگلیسی موفق به کشف نفت در مسجد سلیمان گردید، به وقوع پیوست. سابقه توجه انگلیسی‌ها به منابع و ذخایر نفتی ایران بسیار طولانی و به 36 سال قبل از کشف نفت در ایران می‌رسد. در سال 1872 یک انگلیسی به نام «بارون جولیوس دو رویتر» (که خبرگزاری رویتر را به نام خود بنیان نهاد)(1) امتیاز...
در یک نگاه اجمالی کتاب‌هایی راکه در زمینه تاریخ معاصر ایران در سه دهه گذشته منتشر شده است می‌توان از چند زاویه طبقه‌بندی کرد: از نظر ارزش‌های کیفی و ساختاری و محتوایی از این زاویه این آثار را می‌توان به آثاری بی‌ارزش یا کم‌ارزش و پاورقی گونه و آثار با ارزش و تحقیقی تقسیم‌بندی کرد. در گروه اوّل ساختار پاورقی گونه داستانی بر روش علمی غالب است. از متدولوژی علمی و نقد و سنجش و...
روز 18 دی 1285 مظفرالدین‌شاه قاجار بر اثر بیماری در 54 سالگی درگذشت. جنازه وی در تکیه دولت به امانت گذارده شد تا طبق وصیتش به کربلاحمل شود. مظفرالدین شاه، پنجمین پادشاه سلسله‌قاجار محسوب می‌شود. وی در 5 سالگی به هنگامی که ضعیف و علیل المزاج‌تر از برادران خود بود و در نهایت بی‌میلی و در کمال ناچاری شاه به عنوان ولیعهد نایل شد. در کودکی تحت...
«شرح حال‌نویسی» یا همان نگارش زندگی‌نامه افراد، یکی از روش‌های رایج در نویسندگی است که از دیرباز مورد توجه برخی از نویسندگان قرار داشته و در آن به رویداد‌های زندگی مشاهیر دین و دانش و بزرگان ادب و سیاست پرداخته می‌شود. آثاری که امروزه در قالب کتاب یا مقاله در بزرگداشت شخصیت‌های علمی، ادبی، مذهبی و... منتشر می‌شوند، شامل شرح احوال و رخداد‌های زندگی این شخصیت‌هایند که گاهی...
جهانی که ما در آن بسر می‌بریم، چه از نظر جغرافیای سیاسی و چه مسائل تمدنی، حاصل قرن‌ها تحولات پی در پی و مستمری است که در تاریخ بشر روی داده است. هر اندازه که در تاریخ به گذشته‌های دور مراجعه کنیم، ریشه‌های دورتر جهان کنونی و هر اندازه که به تاریخ معاصر نزدیک شویم، علل بلافصل و بی‌واسطه جامعه فعلی را می‌توانیم دریابیم . جامعه صنعتی جهان معاصر حاصل دو قرن تحولات علمی، تکنیکی و اقتصادی...
با گسترش روزافزون علوم در هر یک از رشته‌ها، انتظار به وجود آمدن رشته‌های تخصصی نیز وجود دارد. علم تاریخ طی فراز و نشیبهایی که فراروی آن بود، شاهد گسترش شیوه‌های نوین تاریخ‌نگاری بود. با ایجاد مکاتب تاریخ‌نگاری و شیوه‌های علمی نگارش، و نیز از سه دهة گذشته با شکل گرفتن تاریخ شفاهی، گامی نوین در مطالعات تاریخی برداشته شد. در این شیوه، پژوهشگر از چارچوب نوشتاری خارج می‌شود و با روی...
هر چند از ایران باستان کتابی تاریخی بر جای نمانده، اما از های مورخان یونانی می‌توان دریافت که سنت تاریخ‌نویسی در میان ایرانیان نیز وجود داشته است و دست کم سالنامه‌هایی که دربردارنده فهرست رویدادها بوده‌اند، در دربارهای سلطنتی تدوین و نگهداری می‌شده‌اند. این سالنامه‌ها ادامه سنت رویدادنگاری آشوریان و بابلی‌ها بود. پس از ورود اسلام به کشورمان، سنت تاریخ‌نگاری در...
