استخدام افراد موساد در ساواک  روز 6 آبان 1357 تیمسار ناصر مقدم رئیس ساواک در گفت و گو با اسحاق هوفی رئیس سازمان اطلاعاتی اسرائیل (موساد) در تهران و در بحبوحه انقلاب پیشنهاد کرد مأموران بازنشسته موساد در ساواک استخدام شوند. سند زیر متن گفت و گوی مقدم رئیس ساواک با هوفی (خوفی) رئیس موساد در تاریخ ششم آبان 1357 است. در این گفت و گو، با اشاره به دوستی نزدیک ایران پهلوی و رژیم صهیونیستی، مقدم رئیس ساواک به نقش بسیار مهم موساد در آموزش...

اسدالله علم از سستی پایه‌های حکومت شاه مطلع بود  روز 5 آبان 1342 کابینه امیراسدالله علم از مجلس شورای ملی رأی اعتماد گرفت. علم در ۲۸ تیر ۱۳۴۱ یک روز پس از برکناری دکتر علی امینی از سوی شاه مامور تشکیل کابینه شده بود. او که یک بار در ۲۹ مهر ۱۳۴۲ طبق یک عرف پارلمانی استعفا داده و مجدداً مأمور تشکیل کابینه شده بود، در روز ۵ و ۸ آذر همان سال به ترتیب از مجلس شورای ملی و مجلس سنا رای اعتماد گرفت. اما سرانجام در ۱۷ اسفند ۱۳۴۲ به دستور شاه از مقام خود...

آیا همزمانی روی کار آمدن منصور و تصویب کاپیتولاسیون تصادفی بود؟  در یک تعریف ساده، می‌توان کاپیتولاسیون را مصونیت قضایی برای تبعه کشوری دانست که در یک کشور دیگر مرتکب جرم شده‌ است. این حق معمولاً از سوی کشورهای استعمارگر بر کشورهای مستعمره تحمیل می‌شد و معمولاً با مخالفتهای زیادی نیز همراه بوده است. ایران برای نخستین‌بار در زمان حکومت فتحعلی‌شاه قاجار و در پی انعقاد قرارداد ترکمنچای، این حق را به روسیه داد. از آن زمان تا تاریخ 23 اردیبهشت سال 1358،...

چگونه پرونده حکومت 130 ساله قاجارها در زیرزمین خانه رضاخان درهم پیچید  روز 8 آبان 1304 خورشیدی با تصمیمی که در زیر زمین خانه رضاخان گرفته شد به پرونده حکومت 130 ساله قاجارها در ایران خاتمه داده شد. در این روز گروهی از نمایندگان مجلس به خانه رضاخان فراخوانده شدند تا ماده واحدهای که علی اکبر داور آن را تهیه کرده بود، امضاء کنند. این ماده واحده قرار بود در جلسه فردای مجلس شورای ملی قرائت شود. بر اساس این ماده مجلس شورای ملی انقراض سلطنت قاجار را تصویب و اعلان حکومت موقتی...

طرح کودتای خزنده فرح  روی کار آمدن شریف امامی و کارهایی که کرد نه تنها کمر مملکت را شکست که فضای دربار هم همراه عوض شدن فضای دولت به کلی دگرگون شد. با آمدن شریف امامی به کاخ نخست‌وزیری و شلتاقی که راه انداخت و حمله‌ای که در آغاز امر و به مجرد گرفتن حکم نخست‌وزیری و خروج از کاخ سعدآباد به «حزب رستاخیز» کرد، خیلی چیزها را به زیر سئوال برد. از آن جمله همه کسانی که در طول سالهای اقتدار شاه مجری فرامین او بودند،...

ناصرالملک و فرار از مسئولیت در دوران مشروطه   هنوز چیزی از سقوط مشروطه دوم و هرج و هرج مضاعف برخاسته از آن نگذشته بود که ناصرالملک نایب‌السلطنه عزم سفر کرد تا از زیر بار مسئولیت بگریزد و بار دیگر به بهانه معالجه در اروپا سیاحت نماید. نیمه دوم جمادی‌الثانی سال 1330 در حالی‌که هنوز حتی شش ماه هم از به اصطلاح دیکتاتوری ناصرالملک نمی‎گذشت، «ضرورت معالجه مزاجی» را بهانه نمود و به «مسافرت موقتی» رفت که یک سال و نیم طول...

طرح مصدق، زیربنای تاسیس ساواک  روز اول آبان ۱۳۳۱ قانون امنیت اجتماعی مشتمل بر ۹ ماده به تصویب دولت مصدق برسید این قانون با استفاده از اختیارات فوق‌العاده‌ای که مصدق در ۲۰ مرداد همان سال است به مدت ۶ ماه از مجلس سنا کسب کرده بود تصویب شد برخی از مخالفان مصدق این قانون را مقدمه‌ای بر تشکیل ساواک دانسته سازمانی که لایحه تاسیس آن در بهمن ۱۳۳۵ به تصویب سنا و در اسفند همان سال به تصویب مجلس شورای ملی رسید و کار خود را از اول...

داغ جانکاه مصطفی  سیدمصطفی خمینی در نخستین ساعات اول آبان 1356، در حال مطالعه، درگذشت.(1) صبح به خانه آیت‌الله خبر رسید که خانواده مصطفی کمک می‌خواهند. سیداحمد، به خواست پدر، خود را به خانه برادر رساند. به هر رخدادی اندیشیده بود، مگر مرگ برادر. فاطمه که رسید، احمد را گریان روی پله جلوی در دید. «پرسیدم: چه شده؟ با اضطراب و ناراحتی گفت: داداش... و دیگر چیزی نگفت و روانه بیمارستان شدند.»(2) بانو قدس ایران که رسید،...

درخواست بریتانیا از رضاشاه در ارتباط با شیخ محمره  .... یک مقام سفارت آمریکا در تهران در 25 نوامبر 1927 می‌نویسد: «روزنامه‌های چاپ تهران یادداشتی را که بریتانیا به دولت ایران تسلیم کرده منتشر ساخته‌اند... تقاضای آنها در ارتباط با بدهی، بانک و هواپیمایی قابل درک است، ولی نمی‌فهمم که دولت بریتانیا با چه حقی به حمایت از شیخ خزعل مداخله کرده است، شخصی که هر چند از قدیم تحت‌الحمایه بریتانیا بوده ولی در واقع از اتباع ایران است و دو سال...

کودتای تمام عیار انگلیسی مقدمه در تابستان سال ۲۰۰۶ میلادی و متعاقب یورش وحشیانه و سنگین رژیم صهیونیستی به لبنان، کاندولیزا رایس، وزیر وقت امور خارجه آمریکا، در عبارت معناداری از «درد زایمان خاورمیانه جدید» سخن گفت. مفهوم این کلام البته بر سیاستمداران و مردم کشورهای خاورمیانه کاملاً روشن بود. شکست سناریوی مقابلة نرم و نیمه سخت سبب شده بود تا در راستای محتوای سند امنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۰۶، طرح خاورمیانه جدید که...

استعمار بریتانیا در منطقه خلیج فارس و دریای عمان (از شکل‌گیری تا پایان قاجاریه) مقدمه  روابط ایران و انگلستان با ارسال سفرا و مراسلات همکاری از دوره حکومت ایلخانان آغاز گشت. مراودات اقتصادی و جبهه‌گیری مشترک بر ضد مسلمانان شامات از مهم‌ترین دلایل این‌گونه ارتباطات اولیه بود. در دوره تیموریان نیز این روابط شکننده و بدون هدفمندی درازمدت ادامه یافت. دوره صفوی نقطه عطفی در توسعه روابط خارجی ایران با انگلستان محسوب می‌گردد. استفاده از فن‌آوری نظامی از مبارزه با...

دخالت مستقیم انگلیس در انتخابات‌های دوره پهلوی   انگلیسی ها از ابتدای به قدرت رسیدن محمد رضا پهلوی قصد داشتند در ضمیر وی این باور را حک کنند که قدرت فائقه انگلیس ماوراء قدرت دربار اوست. این شیوه برخورد در گفتار تحکم آمیز آلن چارلز ترات، رئیس اطلاعات سفارت [انگلیس]، کاملاً روشن می شود.»شبکه ایران-گروه تاریخ: انتخابات های دوره پهلوی به حدی رسوا بود که حتی طرفدارانی کنونی آن رژیم هم در صدد نفی تقلب های گسترده (به عبارت بهتر، تبدیل انتخابات...

قرارداد شیخ محمره با رضاخان راجع به خوزستان (اسناد وزارت خارجه آمریکا)   در روزهای سخت جنگ جهانی اول، نیروهای بریتانیا از خدمات بسیار ارزشمند شیخ محمره بهره‌مند شدند؛ بویژه در سالهای 1914 و 1915، که نیروهای بریتانیا به ترتیب در جنوب عراق و جنوب ایران، روزهای آغازین درگیری خود را پشت سر می‌گذاشتند.[1] با روی کار آمدن رضاخان، بریتانیا به تدریج هواداران قدیمی خود، از جمله شیخ محمره، را رها کرد و آنان را به رحم و انصاف رژیم جدید در تهران واگذار نمود. با ورود...

گزارشی از دستگیری شیخ محمره (در اسناد وزارت خارجه آمریکا)  رضاخان پس از بازگشت از جنوب تلاش کرد با برکناری شاه خود را نایب‌السلطنه او قرار دهد. این تلاش نیز، همانند «جنبش جمهوری»، به شکستی مفتضحانه ختم گردید و موقعیت رضاخان را بیش از پیش تضعیف کرد. با این حال در آوریل سال 1925، اندکی از قدرت از دست رفته خود را بازیافت و بار دیگر دست به ارعاب مخالفین زد. رضاخان بسیار تلاش کرد شیخ را «داوطلبانه» به تهران آورد اما موفق نشد. در بیست و سوم...

شورش شیخ محمره در دوران کودتای رضاخان ( اسناد وزارت خارجه آمریکا)  گزارش موری (وزیر مختار وقت آمریکا در تهران) به تاریخ 24 سپتامبر 1924، بسیار غنی و حاوی مطالب مهمی است: مفتخرم به اطلاع وزارت خارجه برسانم رئیس‌الوزرا در میهمانی دیپلماتیکی که امروز برگزار شد، در جمع نمایندگان سیاسی کشورهای خارجی و در بررسی اوضاع و احوال استان خوزستان رسماً‌ اعلام کرد که شیخ محمره سر به شورش برداشته و اوضاع خوزستان را متشنج ساخته است... رئیس‌الوزرا در ششم سپتامبر به...

درخواست بریتانیا از رضاشاه در ارتباط با شیخ محمره (در اسناد وزارت خارجه آمریکا)   «فرین» در سفارت آمریکا در تهران در 25 نوامبر 1927 می‌نویسد: «روزنامه‌های چاپ تهران یادداشتی را که بریتانیا به دولت ایران تسلیم کرده منتشر ساخته‌اند... تقاضای آنها در ارتباط با بدهی، بانک و هواپیمایی قابل درک است، ولی نمی‌فهمم که دولت بریتانیا با چه حقی به حمایت از شیخ خزعل مداخله کرده است، شخصی که هر چند از قدیم تحت‌الحمایه بریتانیا بوده ولی در واقع از اتباع ایران است و دو سال...

نقش انگلیس در اشغال ایران در جنگ جهانی دوم و تحمیل پیمان اتحاد سه‌گانه مقدمه  این مقاله درصدد بررسی مستند دلایل تغییر استراتژی انگلیس در ایران پس از حمله آلمان به شوروی و ماهیت اتحاد انگلیس و شوروی و ارتباط آن با اشغال ایران در سوم شهریور 1320 می‌باشد. همچنین بررسی و تحلیل نقش انگلیس در اشغال ایران و جلب موافقت روس‌ها با این اقدام و ماهیت پیمان اتحاد سه‌گانه از نظر استراتژی یا تحمیلی بودن آن و بهره‌برداری از آن برای ایجاد بستری قانونی برای وادار کردن ایران...

روایت آمریکا از نقش انگلیس در کودتای سوم اسفند 1299  دولت انگلیس مدعی است هیچ دخالتی در کودتای رضاخان در سوم اسفند 1299نداشته است اما برای ارزیابی این ادعا می توان به گزارش منتشرشده در آفیشال ریپورت انگلستان که توسط آقای محمد قلی مجد در کتاب  کتاب از قاجار به پهلوی منتشر شده است توجه کنیم در این گزارش می خوانیم : «یگان‌های مختلف قزاق، که تمام نیرو‌های آن ایرانی هستند تحت فرماندهی افسران ایرانی از قزوین به سمت تهران حرکت کرده و در بیست و یکم...

واکاوی نقش استعماری انگلستان در نقاب پلیس جنوب  معروف است که مأموران دولت استعمارگر انگلستان همه جا با زیرکی و حیله‌گری به اهداف و خواسته‌های سیاسی و اقتصادی دولت متبوع خود رسیده‌اند و نیرنگ در کارها و گفتارها و نوشتار هایشان جایگاه نخست را داشته که البته سخن درستی است اما سکه سیاست انگلستان در قرن نوزدهم در مشرق زمین روی دیگری هم داشته است که نقش نمایانی از خونریزی و کشتار و ظلم و غارتگری آنگلوساکسونها بر آن است. این را خود...

اهداف پشت پرده قرارداد استعماری 1919 وثوق‌الدوله - اگر کسی در کنه این قضیه غور و مطالعه میکرد و روح و منظور باطنی قرارداد را می‌شکافت، دو چیز را آناً می‌فهمید و استنباط میکرد و آن این بود که این قرارداد می‌خواهد استقلال مالی و نظامی‌مان را از دستمان بگیرد؛ چون اگر بنا باشد ایران مستقل بماند همه چیزش باید دست ایرانی باشد: حالش، مالش، حیثیتش، چه‌اش، چه‌اش، همه چیزش باید متعلق به ایران باشد. اما این قرارداد، یک دولت خارجی را در دو چیز مهم...

مناسبات شیخ خزعل با انگلیسی ها ومقابله با دولت مرکزی اشاره شیخ خزعل یا آنگونه که در برخی از اسناد و مدارک خارجی از او یاد میکنند، شیخ محمره، در تاریخ معاصر ایران عموماً به عنوان یک حاکم منطقهای مقتدر که در پهنه خوزستان به تشکیل حکومت اقدام کرده و با استفاده از قشون عشایر منطقه و با اتکاء به حمایت مردم در مقابل رضاخان ایستاده است معروف است. اگر چه فهم عمومی از ماجرای سرکوب شیخ محمره این است که اختلافات او و رضاخان کار را به مقابله دولت مرکزی با او...

اختناق نخبه ‎ستیز سیاست راهبردی حکومت رضاخانی پیشگفتار اهمیت حضور نخبگان و تأمین امنیت و فعالیت آزادانه آنان در یک جامعه رشدیافته و یا رو به رشد، موجب بالندگی بیشتر کشور و حتی جامعه جهانی گردیده و به تولید علم و اندیشه و توسعه همه جانبه و پایدار انجامیده و علی‎رغم برخی کنشها و واکنشهای طبیعی می‎تواند ثبات سیاسی حکومتها را نیز موجب گردد. ضمن اینکه مهم‎ترین مانع بر سر راه استبداد، خودکامگی، و فساد در تمامی عرصه‎های اجتماعی بوده و...

چگونه بریتانیا راه را برای صعود رضاخان به سلطنت هموار کرد؟  احمدشاه و تلاشهای نافرجام برای بازگشت به ایران  در ملاقاتی که لورین برای معرفی هارولد نیکلسون، مستشار جدید سفارت با رضاخان انجام داد، به صریحترین وجهی از زبان او شنید اگر در گذشته انگلستان در مسائل داخلی ایران دخالت کرده از سر اجبار بوده است و او می خواهد وضعیتی به وجود آورد که دیگر نیازی به مداخله مستقیم نباشد. رضاخان گفت، ایرانی نیرومند می تواند بخشی از بار سنگین مسئولیت بریتانیا در آسیا...

خوانشی از سرفصل‌های شاخص کارنامه رضاخان تکلیف پول‌های رضاخان در بانک‌های خارجی هیچ‌گاه معلوم نشد پیدا شدن بقایای یک جسد در شهرری وانتساب آن به رضاخان، اگر صرفاً به گمانه درباره واقعی یا ساختگی بودن آن منحصر نماند و فرصتی برای بازخوانی چگونگی آمد و رفت و نیز شیوه کشورداری پهلوی اول مبدل شود، می‌تواند اتفاقی نیک قلمداد شود. در گفت‌وشنودی که پیش روی شماست، چنین هدفی تعقیب شده و استاد علی اکبررنجبر کرمانی پژوهشگر ارشد تاریخ...