حسین مهدیان، مبارز ناشناخته

حاج حسین مهدیان سال ۱۳۱۴ در تهران به دنیا آمد و یکی از بازرگانان بازار آهن‌فروشان بود که به دلیل فعالیت‌های مذهبی و سیاسی-اقتصادی، تحت نظر ساواک قرار داشت. اسناد ساواک او را به‌عنوان یک شخصیت مذهبی متعصب، از مرتبطان با روحانیون برجسته و یکی از فعالان اصلی بازار تهران در جریان نهضت اسلامی معرفی می‌کنند. ارتباط خویشاوندی او با حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی حساسیت ساواک را نسبت به او دوچندان کرده بود.

او از مرتبطین هیأتهای مؤتلفه اسلامی بود، نقش محوری در حسینیه ارشاد داشت و با دکتر شریعتی چنان صمیمی بود که وصیت‌نامه او در منزل مهدیان نوشته شد، با شهیدان دکتر بهشتی و دکتر باهنر در دفتر نشر فرهنگ اسلامی همکاری داشت و بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدیریت روزنامه کیهان را بر عهده گرفت. گروه فرقان برای ترور او اقدام کرد که شهید مهدی عراقی (که او هم در فهرست ترور این گروه قرار داشت) به شهادت رسید و مهدیان جان سالم به در برد.

حسین مهدیان یکی از موسسین گروه شیعیان بود، گروه شیعیان با شرکت قریب ۲۰ نفر، همچون شهیدان لاجوردی، محمدصادق اسلامی، محمدصادق امانی، مرحوم حسین رحمانی، مرحوم احمد قدیریان و برادرش مرحوم عبدالله مهدیان تشکیل یافت. این گروه که با فدائیان اسلام هم هدف بود، اما به دلیل نقدهای زعیم وقت، آیت‌الله بروجردی روش متفاوتی را برگزیده بود، در آیین نامه ای که تهیه کرده بود، هدف اساسی و بنیادی تشکیل خود را اجرای دستورات آیین پاک شیعه ی جعفری(ع) به منظور جلوگیری از مفاسد جامعه و بهبود وضعیت مسلمانان برشمرد. 

مهدیان در فعالیت‌های فرهنگی و نیز حمایتی از مبارزان بسیار فعال بود. به عنوان نمونه ۱۶ مهر ۱۳۴۹، اداره کل زندان‌ها به شهربانی کل کشور اطلاع می‌دهد که حسین مهدیان ۱۸ جزوه با عنوان «اقتصاد اسلام» را برای مطالعه آیت الله انواری به زندان تحویل داده است.[1]

سندی از ساواک تهران به تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۵۰ گزارش می‌دهد که حسین مهدیان چندین بار سراغ "سید موسی صدر" را گرفته است. ساواک استنباط کرده که مهدیان قصد دارد برای رفع ممنوعیت از منبر محمدتقی فلسفی، نزد سید موسی وساطت کند.[2]

دوم خرداد ۱۳۵۱، ساواک تهران در گزارشی به مدیریت کل اداره سوم، خبر از دستگیری حسین مهدیان به همراه چند تن دیگر از جمله شیخ حسن لاهوتی اشکوری و شیخ فضل‌الله مهدی‌زاده محلاتی می‌دهد.[3] مهدیان در این زمان به عنوان یکی از «عاملین اصلی تحریکات در بازار تهران» و «متعصبین مذهبی» معرفی شده بود و پس از ۲۷ روز بازداشت، با التزام عدم خروج از حوزه قضائی تهران آزاد شد.

تنها چند هفته پس از آزادی، در سندی به تاریخ ۲۴ خرداد ۱۳۵۱، نام حسین مهدیان در یک گزارش شنود تلفنی ذکر می‌شود. در این مکالمه، همسر شهید عراقی (که در زندان بود) با همسر مهدیان درباره احتمال تبعید آقای مروارید به خلخال و تهدیدات علیه آقای هاشمی صحبت می‌کند. [4]

او در دهه پنجاه که مبارزان موتلفه، در پوشش مبارزات خود را ادامه می‌دادند، از تأسیس مدرسه رفاه گرفته تا صندوق‌های قرض‌الحسنه فعال بود. به دلیل دقت بالا، به ندرت این فعالیت‌ها توسط ساواک رسد شده است. به عنوان نمونه در سندی به تاریخ ۱۳ دی ۱۳۵۲، ضمن تمرکز بر برادر حسین مهدیان، عبدالله مهدیان، اطلاعات مهمی درباره فعالیت‌های مشترک آن‌ها ارائه می‌دهد. در این سند ذکر شده که حسین مهدیان به عنوان «آهن فروش» با برادرش، محمدصادق اسلامی (از متهمین ترور حسنعلی منصور) و دیگران در اداره شرکت‌ها و صندوق‌های قرض‌الحسنه همکاری داشته است. در این سند به همکاری او با شرکت سهامی آهنگ و سینا اشاره شده که توسط جمعی از متدینین بازار که غالبا از اعضای هیأتهای مؤتلفه اسلامی بودند تأسیس شد. این شرکت که سهام آن توسط اعضا خریداری شده بود کالا و لوازم خانگی مورد نیاز اعضا را به صورت اقساط به آنها می‌فروخت و بخشی از سود آن صرف مبارزه می‌شد.[5]

در سند دیگری، در بخش نظریه شنبه، منبع ساواک درباره بنیاد تعاون و رفاه اسلامی بیان می‌کند که این افراد مقلد خمینی هستند و احتمالاً از طریق همین شرکت‌ها و با پوشش امور خیریه، به امام خمینی و خانواده‌های زندانیان سیاسی کمک مالی می‌کنند، هرچند مدرکی در این زمینه به دست نیامده است. در سندی دیگر، درباره جلسه سال 1346 بنیاد رفاه و همکاری با دیگر مبارزان آمده است: «جلسه [...] در منزل حاج حسین مهدیان و با حضور عده‌ای از عناصر افراطی از جمله دکتر حسین هوشمند، مهندس عزت‌الله سحابی، حاج احمد قدیریان و محمدصادق اسلامی تشکیل شده بود [...] این مؤسسه با گروه فرهنگی رفاه و شرکت تعاونی سودبخش در مسجد جلیلی مخفیانه در ارتباط است.»[6]

منزل او محل دیدار بسیاری از شخصیت‌های شناخته شده بود. به عنوان مثال در سفر نویسنده سرشناس مصری که کتاب «الإمام علی بن أبی‌طالب» را پدید آورد، او میزبان وی به همراه آیت الله محمد مفتح و برخی مبارزان همچون ابوالفضل توکلی بینا بود.

او از فعالین مسجد قبا بود و در حاشیه آن با همراهی شهیدان مفتح، مطهری و بهشتی در تأسیس دفتر نشر فرهنگ اسلامی ایفای نقش کرد.

در همان سال‌ها، او علاوه بر مشارکت در مبارزات سیاسی و فرهنگی علیه رژیم پهلوی، در سفری به لبنان، دکتر مفتح را برای کمک به جنگ‌زدگان همراهی کرد. در این سفر، با امام موسی صدر و مصطفی چمران دیدار و درباره برنامه‌های مهم برای کاهش محرومیت خانواده‌های لبنانی گفت‌وگو کرد.

پس از آنکه امام خمینی عراق را ترک کرد و به پاریس رفت، مهدیان نیز از جمله کسانی بود که راهی فرانسه شد و در تمام مدت اقامت رهبر نهضت اسلامی در پاریس، در خدمت او بود. او از مدیران روزهای بحران انقلاب اسلامی بود اما با فرونشستن التهابات، به دفتر نشر فرهنگ اسلامی بازگشت و تا سالهای طولانی در آن مشغول فعالیت بود.

سرانجام حسین مهدیان، پس از یک عمر پیکار و خدمت خالصانه، عصر دوشنبه، ۲۱ مهر ۱۴۰۴، به دیار باقی شتافت. تصاویری از آن مرحوم را اینجا ببینید.