مارگارت تاچر و تولید گاز خردل در سامرا

نیمه مهر 1362 طه یاسین رمضان معاون صدام با مارگارت تاچر نخست وزیر انگلیس دیداری کرد که محصول آن برای صدام توافقی جذاب بود.

در این ملاقات دوستانه، معاون صدام گزارشی از جنگ عراق علیه ایران به نخست‌وزیر انگلیس ارائه کرد و توانست موافقت دولت انگلیس برای اختصاص اعتباری به ارزش نیم میلیارد دلار جهت آنچه «خرید تولیدهای صنعتی انگلیسی» اعلام شد، در اختیار رژیم بعث قرار دهد.[1]

دو سال و نیم قبل تاچر در سفری به چند کشور عربی، اعلام کرد به دنبال تقویت حضور غرب در خاورمیانه است.[2] از این رو، اختصاص اعتبار برای توسعه همکاری صنعتی چندان دور از انتظار نیست.

اما سالها بعد، مشخص شد بخش ناگفته این دیدار، حمایت از ساخت سلاح‌های شیمیایی در قالب پروژه‌های صنعتی بوده است.

16 تیر 1365، مطبوعات به نقل از مجله «العمل الاسلامی» که با عنوان صدای انقلاب اسلامی عراق منتشر می‌شد، افشا کردند که کارخانه داروسازی سامرا از اوایل خردادماه گذشته به جای تولید داروهای ضروری و مورد نیاز، مردم فعالیت خود را فقط به تولید مواد شیمیایی خاص به ویژه ماده خردل که در سلاح های شیمیایی از آن استفاده می‌شود محدود کرده است.[3]

این موضوع از سالها قبل شروع شده بود. دولت صدام در نظر داشت تا در زمینه تولید سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی به خودکفایی برسد. تولید این سلاحها نسبتا آسان بود و مواد اولیه آن از منابع مختلف تهیه می‌شد. در اواخر پاییز 1358 (کمتر از یکسال قبل از حمله صدام به ایران) به دو شرکت انگلیسی صنایع شیمیایی سلطنتی ای سی آی، به نام‌های بابکاک و ویلکاکس مراجعه و خواستار تأسیس کارخانه تولید عوامل شیمیایی شدند. این اقدام می بایست تحت پوشش چهار گونه حشره‌کش انجام می‌شد که ترکیب شیمیایی آنها اولین خویشاوندان گاز اعصاب بوده و به راحتی قابل تبدیل به سلاح‌های کشنده را داشت.

این موضوع نیازمند حمایت بود که در آن سفر فراهم شد و ابعاد آن در برنامه «راز سامرا» در تاریخ 5 آبان 1364 پخش شد. دولت‌های آمریکا و انگلیس از طریق سازمان‌های اطلاعاتی خود در جریان تلاش‌های گسترده عراق به منظور دستیابی به تسلیحات شیمیایی بودند. سازمان اطلاعاتی انگلیس به برنامه‌های تسلیحاتی عراق توجه خاصی داشت و همین امر احتیاط بیش از حد عراق در مورد طرح هایشان را موجب شد.

روزنامه کوریره دلاسرا پرتیراژترین روزنامه ی ایتالیا در گزارشی به تاریخ 4 فروردین 1367، سکوت شورای امنیت را عامل مشوق عراق در حملات موشکی معرفی کرد و یادآور شد مدارک موجود نشان می دهد که دولت‌های انگلیس و آمریکا از فروشندگان اصلی سلاح های شیمیائی به عراق بودند.[4]

این در حالی بود که زمزمه حمایت بریتانیا از عراق برای تولید گاز شیمیایی از همان سفر لندن طه یاسین رمضان شنیده می‌شد و به همین دلیل، سر جفری هاو، وزیر امور خارجه انگلیس ‌ در تاریخ 18 اسفند 1362  موضوع تحویل سلاحهای شیمیایی از جانب این کشور به عراق را، به شیوه آشنای دیپلماسی انگلیسی تکذیب کرد.[5]