19 خرداد 1404
ماجرای وعده‌های دولت آمریکا برای کمک به ایران در دهه ۱۳۲۰
«وعده‌های سرِ خرمن»!
نشریه آمریکایی «ستردی‌ایونینگ‌پست»: شاه ایران امیدوار بود که قرضی بگیرد، ولی ترومن تقاضای او را فقط با تعارف برگزار کرد
متن زیر عیناً از مجله «تهران مصوّر» مورخه ۳۱ شهریورماه ۱۳۲۹ آورده شده است:
از چهارسال پیش تاکنون مردم ایران هر روز خبری درباره کمک و مساعدت آمریکا به ملت ایران شنیده‌اند. اوایل مردم خوش‌باور بودند و خیال می‌کردند این حرف‌ها، عملی هم در مقابل دارد. وقتی این خبرها را می‌خواندند و می‌شنیدند مسرور می‌شدند، ولی اکنون پس از چهارسال هر وقت باز خبری نظیر این اخبار به گوش می‌رسد خندۀ تلخی بر چهره شنونده نقش می‌بندد و از خود می‌پرسد این افسانه کِی به پایان خواهد رسید. اینک قسمتی از افسانۀ کمک آمریکا به ایران از چهارسال پیش تاکنون:
کارشناسان اقتصادی آمریکا دو ماه در ایران
۵ بهمن ۱۳۲۵: سفیرکبیر آمریکا مقیم تهران دیروز کارشناسان آمریکایی را که برای تهیه وسایل اجرای برنامه هفت‌ساله به ایران آمده‌اند به حضور قوام‌السلطنه نخست‌وزیر معرفی نمودند. این کارشناسان مدت دو ماه در ایران متوقف خواهند بود و کلیه اقدامات آنها تا به حال سرّی و محرمانه بوده است. مسافرت کارشناسان به ایران نتیجه تقاضای کمک ایران از آمریکا بوده است.
مطالعه در اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران
چهارم مهر ۱۳۲۶: دو هیأت اعزامی پارلمان آمریکا که یکی مأمور نظارت به کمک مالی این دولت به کشورهای خارجی است و دیگری هیأت نظامی می‌باشد و مرکب از شانزده نماینده و افسر ارشد است، استانبول را ترک کرده و به صوب ایران عزیمت نمودند. رئیس این هیأت در ضیافتی که رئیس مجلس شورای ملی ایران به افتخار آنان داد چنین گفت:«ما از طرف کنگره آمریکا و پرزیدنت ترومن مأموریت داریم اوضاع اقتصادی و اجتماعی و سیاسی کشورهایی را که دیده‌ایم بررسی کامل کرده احتیاجات آنها را در نظر بگیریم و ببینیم چقدر از ما کمک می‌خواهند تا وقتی که به کشورمان بازگشتیم بتوانیم تصمیم بگیریم که آمریکا چه‌قدر می‌تواند به این کشورها که ایران نیز در شمار آنها است کمک نماید.»
مساعدت به کشورهای عقب‌مانده
۲۹ مهر ۱۳۲۶ - واشنگتن: دیروز مستر ترومن رئیس‌جمهور آمریکا ۱۲ نفر از رهبران کنگره را که نماینده دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات هستند به کاخ سفید دعوت کرد که راجع به کمک به کشورهای عقب‌مانده مشاوره کنند. کارشناسان تخمین می‌زنند که این کمک به کشورهای عقب‌مانده خاورمیانه بالغ بر چند میلیارد [دلار] می‌شود و کمکی که تا امسال لازم می‌شد بالغ بر ۵۸۰ میلیون دلار خواهد بود.
وام از خارجی‌ها
۸ آذر ۱۳۲۶: «جرج آلن» سفیرکبیر آمریکا در ایران عقیده دارد که تصمیم دولت ایران راجع به استقراض و گرفتن کمک از هر دولت خارجی مربوط به خود اوست و هیچ‌گونه نفوذ خارجی در آن دخالت ندارد. ممکن است بسیاری از ایرانیان از روی خیرخواهی و حسن نیت معتقد باشند که دولت ایران نباید مقروض دولت بیگانه‌ای شود، زیرا ایرانیان هنوز دوره‌ای را که پادشاهان قاجار از دُول بیگانه قرض می‌گرفتند و در نتیجه دولت خود را ورشکست ساختند به خاطر دارند، ولی این وام به هیچ‌وجه شباهتی به آن قروض ندارد[!].
کمک به شرط تقاضای ایران
اول بهمن ۱۳۲۶: سفیرکبیر آمریکا «جرج آلن» گفت 
ملت ایران تصمیمات خود را شخصاً اتخاذ می‌کند و ملت آمریکا به این آزادی فکر که یکی از مشخصات ملت نجیب ایران است به چشم تحسین و تمجید می‌نگرد. مساعدت مالی آمریکا به هر شکلی که باشد فقط به شرط تقاضای ایران صورت خواهد گرفت و آمریکا نمی‌خواهد مساعدت خود را به ملتی تحمیل کند.
ایران ۱۰ میلیون دلار اعتبار می‌خواهد
۱۱ اردیبهشت ۱۳۲۷: وزارت خارجه آمریکا فاش ساخته است که دولت آمریکا مشغول مطالعه یک تقاضای ایران برای به دست آوردن اعتباری به مبلغ ۱۰ میلیون دلار می‌باشد. در ماه فوریه گذشته اعتبار مشابهی از طرف دولت آمریکا به دولت ایران داده شده است.
ایران وام می‌گیرد
۹ مرداد ۱۳۲۷: قرارداد راجع به وام آمریکا به ایران به امضاء رسید. دولت ایران قرض خود را با ربح[=سود] صدی دو و سه هشتم درصد در دوازده سال خواهد داد.
هرگونه کمکی که ایران بخواهد
۸ اردیبهشت ۱۳۲۸: ژنرال رابرت گرو رئیس سابق میسیون نظامی آمریکا در ایران مقاله‌ای در باب مأموریت و فعالیت مستشاران آمریکایی در ایران نوشت و طی آن خاطرنشان ساخته است که آمریکا علاقمند است که استقلال و حاکمیت ایران محفوظ بماند[!] و هرگونه کمکی هم که از طرف آمریکا به ایران صورت بگیرد برای تأمین همین منظور است.
ملاقات علاء و معاون وزارت خارجه
۱۰ اردیبهشت ۱۳۲۸: آقای حسین علاء سفیرکبیر ایران در آمریکا، در ملاقات خود به معاون وزارت خارجه آمریکا گفت دولت ایران امیدوار است آمریکا هرچه زودتر از مشکلات خود فارغ شود تا دنیا اوضاع آرامی به خود بگیرد و ایران هم بتواند بدون بیم و نگرانی از کمک آمریکا استفاده کند و به کارهای تولیدی و اجرایی برنامه هفت‌ساله بپردازد.
ایران در مجلس سنای آمریکا
۳۱ اردیبهشت ۱۳۲۸ - واشنگتن: ۴۶ تن از اعضای مجلس سنای آمریکا لایحه‌ای تنظیم و پیشنهاد کرده‌اند که در مورد خاورمیانه که ترکیه و دُول عرب و اسرائیل و ایران نیز شامل آن است، درباره ساختمان سد و نیروی برق و حاصلخیز کردن اراضی بایر اقداماتی شود.
ایران عقب‌مانده
۲۵ خرداد ۱۳۲۸: «ویلارد تورپ» معاون اقتصادی وزارت امور خارجه آمریکا 
در سخن‌رانی دیروز خود گفت در مساعدت به کشورهای عقب‌مانده سیاست آمریکا تحکیم استقلال اقتصادی این کشورها است؛ آمریکا آزادی را در هر جا که باشد استقبال می‌کند و کمک به کشورهای ایران، برمه و فیلیپین هم به همین منظور است. ما می‌کوشیم که با معلومات فنی و سرمایه‌ای که در اختیار این کشورها می‌گذاریم آنها را برای کوشش در راه صلح همراهی و مجهز نماییم و با برنامه و اساس سازمان ملل متحد آنها را تقویت کنیم.
تصویب کمک
اول مردادماه ۱۳۲۸: مجلس سنای آمریکا، برای کمک به ایران، ترکیه، کره و یونان ۳۲۰ میلیون دلار اعتبار منظور نموده است.
ایران در منطقه خطر
سوم مرداد ۱۳۲۸: کمک به ایران و ترکیه امروز در کنگره آمریکا مطرح گردید. کشورهای ایران و ترکیه و یونان جزء مناطق خطر هستند.
ترومن وعده می‌دهد
چهارم مرداد ۱۳۲۸: رئیس‌جمهور آمریکا ترومن دیروز در گزارش خود اظهار داشت که از ۱۴۵۰ میلیون دلار اعتبار کمک مالی، ۹۴۰ میلیون دلار به مصرف کشورهای عضو پیمان آتلانتیک و ۲۰۰ میلیون دلار از این مبلغ به ایران و ترکیه و یونان و کره و فیلیپین بلاعوض کمک خواهد شد. ۴۵ میلیون دلار صرف اجرای مواد ضروری و ۱۰ میلیون دلار هم صرف امور اداری ایران خواهد شد.
باز هم وعده ترومن
۱۶ مرداد ۱۳۲۸: سفیرکبیر ایران در آمریکا یک‌بار دیگر با رئیس‌جمهوری مستر ترومن درباره کمک اقتصادی آمریکا به ایران مذاکره کرد و رئیس‌جمهور اظهار داشت سهم ایران از بابت «اصل [چهار] ترومن» بالغ بر ۱۲۰ میلیون دلار خواهد شد.
صدای آمریکا و کمک به ایران
۱۸ مرداد ۱۳۲۸ - صدای آمریکا: آمریکا به ایران کمک خواهد کرد. مستر ترومن دیروز راجع به کمکی که از طرف ایران درخواست شده بود اظهار داشت که سیاست آمریکا حتی‌الامکان این است که به ایران کمک بکند.
ایران خواستار کمک آمریکا است
۸ شهریور ۱۳۲۸ - خبرگزاری عرب: مطبوعات ایران جهد وسیعی را برای مطالبه کمک اقتصادی از آمریکا شروع کرده‌اند و می‌گویند ضعف اقتصادی ایران نتیجه فعالیت‌های نظامی متفقین در ایران دوره جنگ [جهانی دوم] بوده است. دولت آمریکا تاکنون مساعدت‌های مهمی به یونان و ترکیه کرده و قول مساعدت مالی به ایران را تاکنون چند بار تأیید کرده است.
مذاکره راجع به کمک اقتصادی
۲۴ شهریور ۱۳۲۸: سفیرکبیر ایران در آمریکا ملاقاتی با معاون وزارت خارجه آمریکا به عمل آورد و در طی آن راجع به کمک اقتصادی به ایران مذاکراتی به عمل آورد.
کمک از آمریکا
۲۷ شهریور ۱۳۲۸ - لندن: دولت ایران از دولت آمریکا تقاضای کمک اقتصادی در حدود ۱۲۹ میلیون دلار برای اصلاح اوضاع اقتصادی خود کرده است. این کمک در صورتی که به ایران بشود صرف بهبود وضع خراب اقتصادی ایران شده و سعی خواهد گردید که به وسیله آن اوضاع اقتصادی ایران به پایه قبل از جنگ خود برگردد و کارخانجات و راه‌های شوسه ایران که در طی جنگ بر اثر استفاده متفقین خراب شده و از کار افتاده است اصلاح خواهد گردید. وجوه کمکی در صورت اعطاء در اختیار سازمان برنامه هفت‌ساله قرار خواهد گرفت.
ایران در برنامه ترومن
۲۷ مهرماه ۱۳۲۸ - نیویورک: روزنامه «نیویورک تایمز» مقاله‌ای راجع به ایران نوشته و گفته است که ایران از جمله کشورهایی است که از برنامه کمک مستر ترومن استفاده کرده و بهره فراوانی خواهد برد. مخارج معموله ۶۵۰ میلیون دلار خواهد شد که در مدت هفت سال اجرا خواهد شد.
مسافرت اعلی‌حضرت همایونی به آمریکا
۲۱ آبان ۱۳۲۸: مقامات دولتی آمریکا دیروز با عده‌ای از روزنامه‌نگاران و خبرنگاران جراید تماس گرفته و راجع به شاهنشاه و کشور ایران اطلاعاتی در دسترس آنان گذاشتند و گفتند مسافرت اعلی‌حضرت همایونی برای مذاکره در موضوعات خاصی نیست، ولی شاهنشاه ایران در بسیاری از مسائل ابراز علاقه می‌فرمایند، که از جمله برنامه کمک نظامی و اقتصادی آمریکا است. آن‌گاه توضیحاتی درباره برنامه هفت‌ساله ایران دادند و گفتند این برنامه با کمک مشاورین فنی آمریکایی و برنامه پیشنهادی مستر ترومن به مرحله اجرا در خواهد آمد.
شاهنشاه در آمریکا
پنج‌شنبه ۲۶ آبان ۱۳۲۸: شاهنشاه ایران، دیشب در ضیافت شامی که رئیس‌جمهوری ترومن به افتخار ایشان برپا ساخته بود، در سر میز شام فرمودند: اگر ایران از آمریکا کمک فنی و مادی دریافت دارد، می‌تواند در آبادانی و ترقی جهان سهم خود را ادا کند.
تقاضای کمک
۱۳ آذر ۱۳۲۸: روزنامه «نیویورک تایمز» می‌نویسد: شاهنشاه جوان ایران به اتکاء موقعیت مهم دفاعی کشور خود صریحاً تقاضای کمک اقتصادی کرده است. ایران «ریسک» خوبی برای به کار انداختن سرمایه‌های آمریکایی و اعطاء وام است.
باز هم تقاضای کمک
۲۹ آذر ۱۳۲۸: اعلی‌حضرت همایونی در ضیافت شامی که دیشب از طرف ژنرال آیزنهاور به افتخار ایشان در نیویورک برپا شده بود فرمودند: اگر آمریکا به ایران کمک کند اطمینان دارم که ملت من، با استعداد عجیبی که در فراگرفتن اصول و فنون جدید دارد، به زودی در ردیف ملل مترقی جهان در خواهد آمد.
اعلامیه مشترک اعلی‌حضرت همایون شاهنشاه و مستر ترومن
شنبه ۱۰ دی‌ماه ۱۳۲۸: [...] به‌علاوه به شرط اقدام مساعد کنگره در مورد اصل چهار ترومن، دولت آمریکا حاضر است که به موجب مقررات اصل مزبور توسعه اقتصادیات ایران را تسهیل کند و هرگونه کمک فنی و مشورتی که در اصل چهار مقرر است مبذول دارد و نیز دولت آمریکا مخصوصاً متوجه است به اینکه به کار افتادن دائم‌التزاید سرمایه‌های خصوصی آمریکایی، در اقتصاد ایران مطلوب می‌باشد و دولت ایران تدابیری را که برای تشویق و به کار انداختن این‌گونه سرمایه‌ها باید اتخاذ شود، مورد مطالعه قرار خواهد داد.
علاء مجدداً با مک‌گی ملاقات می‌کند
شنبه ۸ بهمن ۱۳۲۸: روز پنج‌شنبه گذشته آقای حسین علاء سفیرکبیر ایران در واشنگتن با مستر جرج مک‌گی معاون وزارت خارجه آمریکا ملاقات نمود و پس از ملاقات به خبرنگاران اظهار داشت که مذاکرات آنها در اطراف اصل چهارم ترومن مربوط به کمک فنی به کشورهای عقب‌افتاده بوده است. آقای علاء هم‌چنین گفته است که دولت ایران برای انعقاد پیمان دوستی و کشتی‌رانی با مقامات آمریکایی تماس گرفته و وارد مذاکره شده است.
رئیس ستاد ارتش آمریکا وعده کمک می‌دهد
۹ فروردین ۱۳۲۹: ژنرال لاتون کالینز رئیس ستاد ارتش زمینی آمریکا که اکنون مشغول بازدید میسیون‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه می‌باشد، دیروز در مصاحبه یک‌ساعته خود با حضرت عصمت اینونو رئیس‌جمهور ترکیه اظهار داشت که آمریکا نه تنها حاضر است به یونان و ترکیه و ایران کمک نظامی کند، بلکه می‌خواهد به این کشورها از هر جهت به خصوص از لحاظ اقتصادی کمک کند.
آمریکا کمک نکرده
۲۴ فروردین ۱۳۲۹: روزنامه «پرس پتیزبورگ» می‌نویسد: سازمان برنامه [هفت‌ساله] تاکنون برخلاف انتظار ایرانیان قدم مؤثری در راه عمران و آبادی ایران برنداشته و این امر به جهت کمک نکردن آمریکا به ایران است. ایران برای خرید ماشین‌آلات آمریکایی احتیاج به ۱۰ میلیون دلار وام دارد.
خطر برای آمریکا
۶ اردیبهشت ۱۳۲۹: «نیوریورک تایمز» می‌نویسد: ایرانِ ضعیف برای آمریکا خطر بزرگی به شمار می‌رود و اگر آمریکا بنیه اقتصادی ایران را تقویت نکند، موقعیت خود را در سراسر خاورمیانه به خطر خواهد انداخت. ایران بیش از هرچیز به کمک اقتصادی آمریکا نیازمند است، ولی متأسفانه تاکنون کمک مؤثری از طرف آمریکا به ایران نشده است.
آچسن هم وعده می‌دهد
۱۱ خرداد ۱۳۲۹: دیروز مستر آچسن گفت: کمک نظامی به کشورهای خاورمیانه مخصوصاً ایران و ترکیه و یونان تکمیل دفاع اقیانوس اطلس محسوب می‌شود. آچسن اضافه کرد که این کمک‌ها باید سریع انجام بگیرد و کمک‌های فنی و اقتصادی نیز باید به موقع اجرا گذارده شود. میسیونی نیز به زودی از آمریکا به منظور بررسی در اطراف کمک‌های فنی و اقتصادی به ایران اعزام خواهد شد.
برای نجات ایران
۱۵ خرداد ۱۳۲۹: انتصاب دکتر «گریدی» کارشناس اقتصادی، به سمت سفیرکبیر آمریکا در ایران به منظور نجات این کشور از هرج و مرج اقتصادی است. آمریکا بیش از پیش به امنیت ایران توجه می‌کند و کمک مالی به ایران را عملی خواهد کرد.
مشمول برنامه کمک
۱۷ خرداد ۱۳۲۹: ایران در رأس کشورهای مشمول برنامه کمک نظامی و فنی آمریکا قرار دارد. چون ایران برنامه هفت‌ساله‌ای برای عمران و اصلاحات تهیه نموده از اعتبار ۳۵ میلیون دلار اصل چهارم ترومن سهم عمده‌ای خواهد برد. آمریکا به تقویت و بهبود وضع اقتصادی ایران بی‌اندازه[!] علاقمند است.
جان وایلی می‌کوشد
۲۰ خرداد ۱۳۲۹: جان وایلی می‌کوشد برای ایران کمک اقتصادی از آمریکا دریافت دارد، زیرا ایران برای مبارزه با مشکلات و اجرای اصلاحات اقتصادی احتیاج به کمک اقتصادی دارد و این کمک را آمریکا عملی خواهد کرد.
گریدی باید معین کند
۲۵ خرداد ۱۳۲۹: «گریدی» سفیرکبیر جدید آمریکا در تهران میزان کمک و نوع کمک اقتصادی آمریکا را پس از مطالعات دقیق در تهران تعیین خواهد کرد.
۱۹ شهریور ۱۳۲۹: مأمورین آمریکا عقیده دارند باید ارسال کمک اقتصادی به ایران تسریع شود. احتمال می‌رود قسط اول وام آمریکا به ایران ۲۵ میلیون دلار باشد، ولی ایران تقاضای وام بیشتری دارد.
۲۷ شهریور ۱۳۲۹: اگر واشنگتن در دادن وام به ایران تعلل ورزد «گریدی» خود به آمریکا خواهد رفت. این عقیده «الیبون راس» مخبر نیویورک تایمز در تهران است.