22 آبان 1404
علاقه شدید مئیر عزری به سعید نفیسی
سعید نفیسی (متولد ۱۲۷۴ در کرمان) از نخستین اساتید دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران بود و روشنفکران ادوار مختلف به او اعتنای ویژه داشته‌اند. به بهانه سالگرد او که در ۲۳ آبان ۱۳۴۵ درگذشت، بخشی از نوشته آقای علیرضا سلطانشاهی را بازخوانی می‌کنیم:
عزری یکی از موفقیت‌های خود را در عرصهٔ پژوهشی ارتباط با نویسندگان و دانشمندان ایرانی و تشویق آن‌ها در سفر به اسرائیل می‌داند و به تفصیل این موضوع را در بخش بیست‌ویکم بازگو می‌نماید.
سعید نفیسی از جمله افرادی بود که مورد توجه و عنایت خاص عزری قرار داشت. دانشمندی که به زعم عزری یهودی‌الاصل است. چنان که استاد عبدالحسین حائری رئیس کتابخانهٔ مجلس هم بر آن صحه گذاشت و از کتاب‌دزی وی در این کتابخانه یاد می‌کند. [1]
در میان افراد به اصطلاح فرهیخته و برجسته در عرصهٔ علم و فرهنگ، سعید نفیسی در منظر عزری جایگاه خاصی دارد و اتفاقاً نفیسی هم برای عزری و اسرائیل احترام خاصی قائل است. اثبات این مدعا در مقدمهٔ کتاب اسرائیل نوشتهٔ کارتار یواس به شرح ذیل آمده است:
«کشور اسرائیل در این سال‌های نزدیک به ما در اندک مدتی پیشرفتی چنان شایان کرده است که هر کس از آن آگاه شده در شگفت مانده است. این کشور کوچکی که بیست‌ویک هزار کیلومتر مربع مساحت و یک میلیون و ششصد و بیست‌ونه هزار نفر جمعیت دارد[2]، امروز یکی از آبادترین و پرنعمت‌ترین کشورهای جهان شده و کارهای بزرگی در آن به پایان رسیده است که به‌حق باید سرمشق کشورهای دیگری که همان وضع جغرافیایی و اجتماعی را دارند قرار بگیرد.»
در فصلنامهٔ فارسی‌زبان ره‌آورد به نقل از عزری سروده‌ای از نفیسی دربارهٔ اسرائیل به هنگام سفرش به آن دیار [و در مقایسه با ایران] آمده است:
در اینجا نوبهاران با هزاران جلوه رنگ زندگی دارد
در آنجا باد سرسخت زمستانه اندوه می‌کارد
در اینجا ماه بر دندانه‌های قصر شادی نور می‌ریزد
در آنجا سایهٔ مهتاب بر ویرانه با ظلمت و غم‌ها می‌آمیزد
در اینجا با همهٔ ناآشنایی‌ها صفا دارند
[در آنجا دوستان بیگانه از خویشند، بَدعهد و خطا کارند]
عزری در این عرصه خود را موفق می‌داند؛ چرا که افراد دیگری همچون بدیع‌الزمان فروزانفر یا عباس شاهنده را نیز به تعریف از اسرائیل واداشته و برای اسرائیل آبرویی نزد اهل قلم دست و پا کرده است. ولی از سوی دیگر هم باید به این واقعیت اشاره کرد که این شیرینی در کام عزری با سفر افرادی همچون جلال آل‌احمد به اسرائیل چنان تلخ شده است که حتی حاضر به ذکر این واقعه در کتاب نشده و به طرز ناشیانه‌ای از آن عبور کرده است و در حقیقت سفر به ولایت عزرائیل به عنوان ره‌آورد سفر جلال آل‌احمد به اسرائیل، بخش مهمی از اهداف عزری در به خدمت گرفتن نویسندگان برای آرمان صهیونیسم را نقش بر آب کرد.[3]
[1] برای اطلاع بیشتر ر.ک. کیهان، فرهنگی ش ۲ (۱۳۶۶)، ص ۵، ۴، ۲
[2] مساحت سرزمین فلسطین تقریباً بیست‌وهفت هزار کیلومتر مربع است و نفیسی مساحت مورد نظر خود را بدون احتساب کرانهٔ باختری و نوار غزه بیان کرده است. ضمن آن که جمعیت یهودی ساکن در فلسطین در حال حاضر [بسیار افزایش یافته است.]
[3] سلطانشاهی، علیرضا (1386) از جولانگاه استر تا وادی صهیون، تهران بنیاد تاریخ پژوهی ایران معاصر، ص 84-85